Κεντρική ομιλία του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γιάννη Στουρνάρα στο Συμπόσιο με τίτλο “Climate Change: Threats, Challenges, Solutions for Greece ”
03/04/2019 - Ομιλίες
Κεντρική ομιλία του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γιάννη Στουρνάρα στο Συμπόσιο με τίτλο “Climate Change: Threats, Challenges, Solutions for Greece ”
Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, 3 Απριλίου 2019
Χαίρομαι ιδιαίτερα που βρίσκομαι μαζί σας σήμερα και που έχω την ευκαιρία να διατυπώσω κάποιες σκέψεις μου για την κλιματική αλλαγή: τις απειλές, τις προκλήσεις και τις λύσεις για την Ελλάδα.
Η κλιματική αλλαγή διαμορφώνει σταδιακά ένα νέο τοπίο. Οι μέχρι σήμερα επιστημονικές έρευνες επιβεβαιώνουν ότι οι παρούσες και οι προβλεπόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για την κοινωνία και για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι τέτοιες που είναι αδύνατον να συνεχίσουμε με ένα σενάριο μη δράσης (“business as usual”). Χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις και να προσπαθήσουμε να βρούμε λύσεις, με μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, με τη διαχείριση των κινδύνων και με την προσαρμογή μας στο μεταβαλλόμενο κλίμα.
Την τελευταία δεκαετία, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι προοδευτικά κυριαρχούν στο παγκόσμιο τοπίο των κινδύνων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με την έκθεση του World Economic Forum (1) για το 2019, όπως και τα δύο προηγούμενα χρόνια, οι τρεις από τους πέντε σοβαρότερους παγκόσμιους κινδύνους, τόσο από άποψη πιθανότητας όσο και από άποψη επιπτώσεων, είναι περιβαλλοντικοί και όλοι τους συνδέονται με την κλιματική αλλαγή.
Ιστορικά, η κλιματική αλλαγή προέρχεται κατά κύριο λόγο από την ανθρωπογενή δραστηριότητα στις μεγάλες βιομηχανικές χώρες. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της διαχέονται σε όλες τις χώρες, μικρές ή μεγάλες, ανεπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες. Αυτός ο παγκόσμιος χαρακτήρας της κλιματικής αλλαγής σημαίνει ότι απαιτείται συνεργασία και δράση σε διεθνές επίπεδο. Γι’ αυτό και η διεθνής κοινότητα, μετά από μακρές διαπραγματεύσεις, κατέληξε σε παγκόσμιες συμφωνίες, όπως το πρωτόκολλο του Κιότο και η πιο πρόσφατη Συμφωνία των Παρισίων για το Κλίμα, προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα σε παγκόσμια κλίμακα.
Η Ελλάδα, μαζί με άλλες μικρές χώρες στην κλιματικά ευαίσθητη περιοχή της Μεσογείου, αναμένεται να δεχθεί αρνητικές επιδράσεις από την κλιματική αλλαγή. Αναγνωρίζοντας αυτό το γεγονός, η Τράπεζα της Ελλάδος είναι μία από τις πρώτες κεντρικές τράπεζες στον κόσμο που συμμετέχουν ενεργά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, επενδύοντας σημαντικά στη σχετική επιστημονική έρευνα. Την τελευταία δεκαετία, η διεπιστημονική Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας διερευνά όλες τις πτυχές του ζητήματος, από την κλιματική επιστήμη έως τα περιβαλλοντικά μακροοικονομικά, υπογραμμίζοντας ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ενσωματώνεται ως οριζόντιο κριτήριο στη χάραξη κάθε πολιτικής, καθώς επηρεάζει όλους σχεδόν τους τομείς της ελληνικής οικονομίας.
Η συνειδητοποίηση της οικονομικής αξίας των οικοσυστημικών αγαθών και υπηρεσιών, που αποτελούν τη βάση της παγκόσμιας οικονομίας, ωθεί προς την αειφόρο αξιοποίηση των φυσικών πόρων και την καλή διαχείριση των φυσικών συστημάτων. Στο πλαίσιο της ΕΜΕΚΑ, οικονομολόγοι του περιβάλλοντος και ενεργειακοί οικονομολόγοι, σε συνεργασία με κλιματολόγους, φυσικούς, βιολόγους, μηχανικούς και κοινωνικούς επιστήμονες, έχουν εκπονήσει μελέτες που αξιολογούν το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, αναλύουν τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες στην Ελλάδα και προτείνουν κατευθύνσεις για το μέλλον.
Οι μελέτες τους αναδεικνύουν τον πλούτο των φυσικών πόρων της Ελλάδας, αλλά και τους κινδύνους που απειλούν το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον της χώρας. Η κλιματική αλλαγή διαφαίνεται ως σοβαρή απειλή, καθώς οι επιπτώσεις της σε όλους σχεδόν τους τομείς της εθνικής οικονομίας αναμένεται να είναι αρνητικές. Με βάση το σενάριο μη δράσης (“business as usual”), εκτιμήθηκε ότι το ΑΕΠ της χώρας μπορεί να μειωθεί σε ετήσια βάση κατά 2% έως το 2050 και ακόμη περισσότερο μέχρι το 2100, ενώ το συνολικό κόστος για την ελληνική οικονομία σωρευτικά μέχρι το 2100 είναι δυνατόν να φθάσει τα 701 δισεκ. ευρώ. (2),(3)
Επιπλέον, σύμφωνα με την ανάλυση τρωτότητας (4), η οποία επιχείρησε να ποσοτικοποιήσει και να ιεραρχήσει τους αναμενόμενους κλιματικούς κινδύνους για την ελληνική επικράτεια, η γεωργία είναι ο τομέας που αναμένεται να πληγεί περισσότερο από την κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα, ενώ οι επιπτώσεις στον τουρισμό και στα παράκτια συστήματα θα επηρεάσουν σημαντικά το εισόδημα των νοικοκυριών και την οικονομία συνολικά. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης ο τομέας των υδάτινων αποθεμάτων, τα οποία επηρεάζουν τη γεωργία και την ύδρευση.
Αναγνωρίζοντας πόσο σημαντικό είναι η οικονομική πολιτική να βασίζεται σε έγκυρη επιστημονική πληροφόρηση, η Τράπεζα της Ελλάδος το 2018 δημοσίευσε το βιβλίο The Economics of Climate Change. Σε αυτό παρέχεται μια ολοκληρωμένη επισκόπηση των πιο πρόσφατων εξελίξεων της έρευνας στον τομέα των οικονομικών της κλιματικής αλλαγής και στον αναδυόμενο τομέα των περιβαλλοντικών μακροοικονομικών, με έμφαση στο σχεδιασμό της οικονομικής πολιτικής που αποσκοπεί στον έλεγχο της εξωτερικότητας του κλίματος. Η έκδοση επιδιώκει να θέσει τα θεμέλια τόσο για τη μελέτη του ρόλου της νομισματικής πολιτικής υπό συνθήκες υπερθέρμανσης του πλανήτη όσο και για τη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ νομισματικής πολιτικής και κλιματικής αλλαγής, θέμα που παραμένει μία από τις κύριες ερευνητικές μας προτεραιότητες. Αναγνωρίζει βεβαίως ότι η νομισματική πολιτική δεν είναι το πρωτεύον εργαλείο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά έχει συμπληρωματικό ρόλο παράλληλα με τη δημοσιονομική, την περιβαλλοντική και τη διαρθρωτική πολιτική.
Η απομάκρυνση του ενεργειακού συστήματος από τον άνθρακα και η χρηματοδότηση της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών, σύμφωνα με το στόχο για συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη σε επίπεδο “σαφώς κάτω των 2 βαθμών Κελσίου”, όπως τέθηκε στη Συμφωνία των Παρισίων για το Κλίμα, είναι μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις της εποχής μας. Η κλιματική αλλαγή και η υπερθέρμανση του πλανήτη συνδέονται με την ανθρωπογενή δραστηριότητα και ειδικότερα με τη χρήση ορυκτών καυσίμων και τις εκπομπές άνθρακα. Οι παρούσες και οι μελλοντικές επιπτώσεις για την κοινωνία και τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι τέτοιες που καθιστούν απαγορευτική τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Χρειάζεται να μετριάσουμε την κλιματική αλλαγή επιτυγχάνοντας ταχεία και δραστική μείωση των εκπομπών, υιοθετώντας κατάλληλες πρακτικές υψηλής ενεργειακής απόδοσης, χρηματοδοτώντας την πράσινη ενέργεια, προάγοντας τις επενδύσεις εξοικονόμησης ενέργειας και προωθώντας μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Η υιοθέτηση πολιτικών και τεχνολογιών που, με βάση αυτούς τους άξονες δράσης και στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πολιτικών για την κλιματική αλλαγή, θα κατατείνουν σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα στην Ελλάδα, μπορεί παράλληλα να επιταχύνει το μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας, προσφέροντας έτσι ευκαιρίες για ανάπτυξη οικονομικής δραστηριότητας. Ομοίως, και παράλληλα με αυτές τις πολιτικές μετριασμού, η εφαρμογή αποτελεσματικών προγραμμάτων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, που κρίνονται αναγκαία ως μέτρο περιορισμού των ζημιών και τα οποία εκτιμάται ότι μπορούν να μειώσουν το κόστος της κλιματικής αλλαγής κατά σχεδόν 30% (5), είναι δυνατόν να αποτελέσουν μια ευκαιρία για την Ελλάδα ώστε να ενισχύσει τις αναπτυξιακές επιδόσεις και την ανταγωνιστικότητά της.
Στην πορεία μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, υπάρχουν ορισμένοι κίνδυνοι που συνδέονται π.χ. με την ύπαρξη περιουσιακών στοιχείων που σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών θα παραμείνουν αδρανή (stranded assets), αλλά και το ενδεχόμενο οι επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν πρόσθετο κόστος και σοβαρές δυσλειτουργίες. Ωστόσο, αν αυτή η μετάβαση πραγματοποιηθεί με προσεκτικά βήματα και εγκαίρως, θα δημιουργηθούν ταυτόχρονα και ευκαιρίες, που συνδέονται με την ανάπτυξη καινοτόμων ενεργειακών προϊόντων από ανανεώσιμες πηγές και με επενδύσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας, σε νέες υποδομές και σε νέες θέσεις εργασίας. Ο μετασχηματισμός της οικονομίας στην κατεύθυνση της μείωσης των εκπομπών άνθρακα δεν μπορεί παρά να έχει θετικό πρόσημο, με δεδομένη την προστιθέμενη αξία την οποία δημιουργούν μακροπρόθεσμα η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και η αποτελεσματική διαχείριση των κλιματικών κινδύνων (6).
Τον Ιανουάριο του 2019 η Τράπεζα της Ελλάδος εντάχθηκε στο Δίκτυο Κεντρικών Τραπεζών και Εποπτικών Αρχών για ένα Πράσινο Χρηματοοικονομικό Σύστημα (Network of Central Bank and Supervisors for Greening the Financial System − NGFS) (7). Το NGFS είναι ένα δίκτυο κεντρικών τραπεζών και εποπτικών αρχών που ήδη αριθμεί 34 μέλη και 6 παρατηρητές και αποσκοπεί στην ενίσχυση της παγκόσμιας προσπάθειας για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας των Παρισίων και την ενδυνάμωση του ρόλου του χρηματοοικονομικού συστήματος στη διαχείριση κινδύνων και στην κινητοποίηση κεφαλαίων για πράσινες επενδύσεις χαμηλών εκπομπών άνθρακα, στο ευρύτερο πλαίσιο μιας περιβαλλοντικά βιώσιμης ανάπτυξης. Τα μέλη του NGFS επιδιώκουν την ανταλλαγή εμπειρίας και βέλτιστων πρακτικών, τη συνεισφορά στη διαχείριση των κλιματικών και περιβαλλοντικών κινδύνων για το χρηματοοικονομικό τομέα και την προώθηση της χρηματοδότησης για τη μετάβαση σε μία βιώσιμη οικονομία.
Τα μέλη του NGFS αναγνωρίζουν ότι οι κλιματικοί κίνδυνοι αποτελούν πηγή χρηματοοικονομικού κινδύνου. Συνεπώς είναι μέρος της αποστολής των κεντρικών τραπεζών και των εποπτικών αρχών η διασφάλιση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε αυτούς τους κινδύνους. Γι’ αυτό το λόγο οι κεντρικές τράπεζες υποστηρίζουν την αυξημένη διαφάνεια και δημοσιοποίηση στοιχείων που θα επιτρέψουν στις αγορές να αναλάβουν πρωτεύοντα ρόλο στη μετάβαση (8) σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ώστε με τη σωστή πληροφόρηση να μπορούν να ενσωματώσουν στις τιμές τους το κόστος του επιχειρείν και, το κυριότερο, να αξιολογήσουν τις νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Η σωστή μέτρηση και εποπτεία των χρηματοοικονομικών κινδύνων που πηγάζουν από τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα είναι αποφασιστικής σημασίας για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. (9)
Από την πλευρά του, ο τραπεζικός τομέας μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των απειλών και των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, μέσω της πρωτοβουλίας Environment Programme Finance Initiative (UNEP FI), καθόρισε αρχές βιωσιμότητας που θα πρέπει να διέπουν τη σύγχρονη τραπεζική πρακτική. Οι Αρχές Υπεύθυνης Τραπεζικής, (10) οι οποίες έχουν τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, αποσκοπούν να προσδιορίσουν το ρόλο και τις ευθύνες του τραπεζικού τομέα στην πορεία προς ένα βιώσιμο μέλλον, καλώντας τις τράπεζες να ευθυγραμμίζουν τις επιχειρηματικές πρακτικές τους με τους στόχους της παγκόσμιας κοινότητας και να δημιουργούν αξία για την κοινωνία. Οι Αρχές καθορίζουν επίσης τα κριτήρια για υπεύθυνη και αειφόρο τραπεζική μέσα από την ολιστική εκτίμηση των κινδύνων και των ευκαιριών που πηγάζουν από τις δραστηριότητες των τραπεζών. Παράλληλα, ενθαρρύνουν τις τράπεζες να ελέγχουν και να υπολογίζουν την επίδραση των χρηματοδοτήσεών τους και να δημοσιοποιούν τον αντίκτυπό τους, θετικό ή αρνητικό, στην κοινωνία και το περιβάλλον.
Οι Αρχές Υπεύθυνης Τραπεζικής, ως μέρος ενός γενικότερου χάρτη πορείας προς τη βιώσιμη ανάπτυξη, υποστηρίζουν και επιταχύνουν τις βαθιές αλλαγές που είναι αναγκαίες για την επίτευξη ευημερίας για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές. Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και οι στόχοι της Συμφωνίας των Παρισίων για το Κλίμα, ο τραπεζικός τομέας πρέπει να μεγιστοποιήσει τη συμβολή του και να ευθυγραμμιστεί με αυτούς τους στόχους. Τον περασμένο μήνα η Τράπεζα της Ελλάδος υιοθέτησε επισήμως τις Αρχές Υπεύθυνης Τραπεζικής και, ως εθνική κεντρική τράπεζα, προτρέπει ένθερμα όλες τις τράπεζες στην επικράτειά της να πράξουν το ίδιο και να θέσουν φιλόδοξους στόχους.
Προκειμένου να επιτευχθεί ένα βιώσιμο μέλλον, η επιστημονική έρευνα και οι τρέχουσες εξελίξεις επιβεβαιώνουν την ανάγκη για μια δυναμική στρατηγική και ένα σχέδιο δράσης με σκοπό την προσαρμογή στο μεταβαλλόμενο κλίμα. Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, έτσι ώστε να περιοριστούν οι αρνητικές επιδράσεις και να ενισχυθούν οι τυχόν θετικές, είναι ένα κρίσιμο ζήτημα που εκτείνεται σε πολλούς τομείς οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής πολιτικής.
Ως εκ τούτου, με βάση μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψε με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και την Ακαδημία Αθηνών, η ΕΜΕΚΑ συνέταξε το 2015 την Εθνική Στρατηγική Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, η οποία καθορίζει γενικούς στόχους, κατευθυντήριες αρχές και εργαλεία εφαρμογής για μια αποτελεσματική και αναπτυξιακή στρατηγική προσαρμογής, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες και τη διεθνή εμπειρία.
Επιπλέον, ως συμβολή στη διαδικασία προσαρμογής, η ΕΜΕΚΑ επεξεργάστηκε και ήδη υλοποιεί, σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και άλλους σημαντικούς εθνικούς φορείς, το πρόγραμμα Life IP «AdaptInGR – Ενισχύοντας την εφαρμογή πολιτικής για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα». Σκοπός του προγράμματος είναι να προωθήσει την εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή με έμφαση σε συγκεκριμένους στόχους, όπως η συστηματοποίηση και βελτίωση της λήψης αποφάσεων σχετικών με την προσαρμογή, η προώθηση πολιτικών και δράσεων προσαρμογής σε όλους τους τομείς, η δημιουργία μηχανισμών παρακολούθησης και αξιολόγησης των πολιτικών προσαρμογής και η ενίσχυση της προσαρμοστικής ικανότητας της ελληνικής κοινωνίας μέσα από δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.
Πέρα από τις δημόσιες πολιτικές, η διαδικασία αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής μπορεί χωρίς αμφιβολία να επιταχυνθεί εάν προσαρμοστούν τα καθιερωμένα μοντέλα ανάπτυξης στην κατεύθυνση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας. Υπό συνθήκες εξάντλησης των φυσικών πόρων παγκοσμίως, η έμφαση στην πιο αποτελεσματική χρήση τους και στην ελαχιστοποίηση της σπατάλης προβάλλει ως αυτονόητη επιλογή. Το μοντέλο της γραμμικής οικονομίας (λήψη πόρων - παραγωγή - χρήση - απόρριψη) που επικρατεί σήμερα, και στο οποίο βασίστηκαν οι περισσότερες οικονομίες μετά τη βιομηχανική επανάσταση, δεν είναι πλέον βιώσιμο. Όπως “κυκλικά” λειτουργεί η φύση, έτσι και η λειτουργία των επιχειρήσεων μπορεί να γίνει αειφορική μέσα από την απόρριψη του «γραμμικού» τρόπου ανάπτυξης και την υιοθέτηση νέων προτύπων “κυκλικής” (circular) οικονομίας. Κυκλική οικονομία σημαίνει ότι η αξία των προϊόντων, των υλικών και των πόρων διατηρείται στην οικονομία όσο το δυνατόν περισσότερο και η παραγωγή αποβλήτων περιορίζεται στο ελάχιστο.
Η μετάβαση στην κυκλική οικονομία απαιτεί παρεμβάσεις τόσο από την πλευρά της προσφοράς (π.χ. οικολογικός σχεδιασμός των προϊόντων, μεγαλύτερη διάρκεια ζωής τους) όσο και από την πλευρά της ζήτησης (μέσω της αλλαγής των καταναλωτικών προτύπων), καθώς και αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων με κατάλληλα οικονομικά κίνητρα και συμμετοχή της κοινωνίας. Η μετάβαση αυτή αναμένεται να επιδράσει θετικά στην παραγωγή, την απασχόληση, το κλίμα, τη φύση, τους φυσικούς πόρους και την κοινωνική ευημερία. (11)
Οι καταναλωτές, παραδείγματος χάριν, μπορούν να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους με τρόπο που θα ευνοεί πιο βιώσιμες πρακτικές. Η καταναλωτική ζήτηση μπορεί να αποτελέσει ισχυρό παράγοντα που θα ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να στραφούν σε πιο βιώσιμες πρακτικές παραγωγής και σε προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον. Ένα σχετικό παράδειγμα είναι οι διατροφικές μας συνήθειες, που έχουν δραματικές συνέπειες για τους φυσικούς πόρους, το έδαφος και τα υδάτινα αποθέματα του πλανήτη. Η μικρότερη κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων θα επιφέρει σημαντική εξοικονόμηση καλλιεργήσιμης γης και υδάτινων πόρων, θα μειώσει τις εκπομπές άνθρακα και θα συμβάλει σταδιακά στην αποκατάσταση των δασών και της άγριας ζωής.
Εμβαθύνοντας στο ζήτημα των λύσεων, ίσως το σημαντικότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να εκπαιδεύσουμε τη νεολαία. Η εκπαίδευση έχει ζωτική σημασία στο πλαίσιο της παγκόσμιας προσπάθειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, διότι βοηθά τους νέους να κατανοήσουν τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, τους εμπνέει να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και προάγει την κλιματική παιδεία, περιορίζοντας έτσι τα περιθώρια αμφισβητήσεων σχετικά με αυτό το σοβαρό θέμα.
Γι’ αυτούς τους λόγους, η Τράπεζα της Ελλάδος, μέσω του έργου της ΕΜΕΚΑ, προωθεί ενεργά την κλιματική παιδεία και έχει οργανώσει κατά την τελευταία δεκαετία μεγάλο αριθμό συνεδρίων, εργαστηρίων, σεμιναρίων και συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης, καθώς και δημόσια διαβούλευση για θέματα κλιματικής αλλαγής και ενέργειας πριν από τη Διάσκεψη των Παρισίων το 2015.
Επιπλέον, το 2018 η Τράπεζα της Ελλάδος υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας για το σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδευτικού προγράμματος για μαθητές, με βάση το ερευνητικό έργο της ΕΜΕΚΑ. Εκπαιδεύοντας τη νεολαία, ενδυναμώνουμε τη νέα γενιά, που θα είναι περισσότερο εκτεθειμένη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ώστε να αναλάβει δράση και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που σχετίζονται με το κλίμα και να οικοδομήσει μια νέα βιώσιμη κοινωνία.
Αυτή η έμφαση στην εκπαίδευση είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους βρίσκομαι σήμερα εδώ στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα που αναγνωρίζει τη σημασία της κλιματικής αλλαγής και δεσμεύεται να προωθεί μια κουλτούρα βιωσιμότητας σε όλες τις εκπαιδευτικές πρακτικές του. Το σημερινό συμπόσιο, που διερευνά πώς η Ελλάδα μπορεί να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή, προσφέρει μια ευκαιρία σε όλους και ειδικά στους σπουδαστές να έλθουν σε επαφή με διάφορους φορείς που δραστηριοποιούνται σε θέματα κλιματικής αλλαγής και με τις βέλτιστες πρακτικές. Θα ήθελα να συγχαρώ τους διοργανωτές για αυτή την πρωτοβουλία και να ευχηθώ καλή επιτυχία στις εργασίες του συμποσίου.
1. The Global Risks Report 2019, 14th Edition, World Economic Forum, http://www3.weforum.org/docs/WEF_Global_Risks_Report_2019.pdf
2. Μείωση του ΑΕΠ σε σχέση με το ΑΕΠ του έτους βάσης σε σταθερές τιμές 2008.
3. ΕΜΕΚΑ (2011), The environmental, economic and social impacts of climate change in Greece, Bank of Greece, σελ. 453-457, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.bankofgreece.gr/Publications/ClimateChange_FullReport_bm.pdf
4. Η ανάλυση τρωτότητας παρουσιάζεται στην Εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, σελ. 14-19, διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=crbjkiIcLlA%3d&tabid=303&language=el-GR
5. ΕΜΕΚΑ (2011), Οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα, Τράπεζα της Ελλάδος, σελ. 503-508, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.bankofgreece.gr/bogekdoseis/Πληρης_Εκθεση.pdf
6. Carney, M., “A transition in thinking and action”, ομιλία στο International Climate Risk Conference for Supervisors, De Nederlandsche Bank, Άμστερνταμ, 6.4.2018, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/files/speech/2018/a-transition-in-thinking-and-action-speech-by-mark-carney.pdf?la=en&hash=82F57A11AD2FAFD4E822C3B3F7E19BA23E98BF67
7. https://www.banque-france.fr/en/financial-stability/international-role/network-greening-financial-system
8. Όπως αναφέρουν σε άρθρο τους οι Mark Carney (Διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας) και Michael Bloomberg (πρόεδρος της ομάδας εργασίας για τη δημοσιοποίηση χρηματοοικονομικών θεμάτων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή), “… η δημοσιοποίηση οικονομικών στοιχείων είναι απαραίτητη, προκειμένου να υπάρξει μια λύση στην κλιματική αλλαγή η οποία θα βασίζεται στις αγορές. Μια αγορά που θα λειτουργεί σωστά θα ενσωματώνει στις τιμές τους κινδύνους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και θα ανταμείβει τις επιχειρήσεις που τους μετριάζουν. Καθώς οι επιπτώσεις της γίνονται πιο συχνές και η δημόσια πολιτική πιο ενεργητική, η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον έναν ουσιώδη κίνδυνο για τον οποίο δεν υπάρχει ορθή δημοσιοποίηση”, The Guardian, 14.12.2016, διαθέσιμο στη διεύθυνση
https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/dec/14/bloomberg-carney-profit-from-climate-change-right-information-investors-deliver-solutions
9. http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/ecb.mepletter171010_Urtasun.en.pdf?utm_medium=email&utm_source=nefoundation&utm_content=8+-+response&utm_campaign=banks-22-Nov&source=banks-22-Nov
10. https://www.unepfi.org/banking/bankingprinciples/
11. Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την υλοποίηση του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52019DC0190&from=EN