EN

Ομιλίες

  • Κοινοποίηση:

Ομιλία του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιάννη Στουρνάρα «Νέες προκλήσεις στην αγορά εργασίας» στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών

21/12/2021 - Ομιλίες

Κυρίες και κύριοι,

Σας ευχαριστώ πολύ που μου δώσατε την ευκαιρία να είμαι μαζί σας σε αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση.

H ανθρωπότητα βρίσκεται εν μέσω της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, η οποία περιλαμβάνει καινοτομίες στους τομείς της αυτοματοποίησης και της τεχνολογίας των πληροφοριών. Οι διαδικασίες παραγωγής και λήψης αποφάσεων γίνονται ήδη πιο αποδοτικές, αυτόνομες και προσαρμοστικές, με τη χρήση των μεγάλων δεδομένων (big data), της τεχνητής νοημοσύνης(AI) και του Διαδικτύου των Πραγμάτων (Internet of Things). H 4η Βιομηχανική Επανάσταση διαφέρει από όλες τις προηγούμενες, διότι διεισδύει σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας και επηρεάζει όλες τις θέσεις εργασίας και τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Αποτελεί ουσιαστικά τον συγκερασμό του ψηφιακού, του φυσικού και του βιολογικού κόσμου.

Οι έξυπνες μηχανές προκαλούν αβεβαιότητα και εύλογα ερωτήματα σχετικά με τον αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή, τις αλλαγές που επέρχονται στην αγορά εργασίας και τη διαμόρφωση της σχέσης ανθρώπου-μηχανής. Η υιοθέτηση των ψηφιακών τεχνολογιών και η επέλαση της αυτοματοποίησης απαιτούν κατανόηση των ευκαιριών και των προκλήσεων. Η περαιτέρω ανάπτυξη της ψηφιακής ωριμότητας των επιχειρήσεων και της οικονομίας απαιτεί τεχνογνωσία και υψηλά επίπεδα ψηφιακού αλφαβητισμού.

Με μεγάλη μου χαρά λοιπόν σας παρουσιάζω σήμερα το βιβλίο "100+1 OΡΟΙ ΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ" των Κωνσταντίνου Αγραπιδά και Δημήτρη Πανόπουλου, ένα εξαιρετικά χρήσιμο βοήθημα, γιατί παρέχει στον αναγνώστη έγκαιρη ενημέρωση για τεχνολογικούς όρους και έννοιες, και την ιστορική αναδρομή για να κατανοήσει πώς φτάσαμε στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Η αξία αυτού του ερμηνευτικού λεξικού είναι διπλή. Πρώτον, έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα, συμβάλλοντας στον ψηφιακό εγγραμματισμό, επειδή θυμίζει σε αρκετούς, και μαθαίνει σε πολύ περισσότερους, όρους και έννοιες του ψηφιακού μετασχηματισμού, της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Δεύτερον, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο που μπορούν να το χρησιμοποιήσουν άτομα κάθε ηλικίας και επαγγελματικής κατάστασης, που αναζητούν περισσότερα στοιχεία για τον τεχνολογικό μετασχηματισμό. Είναι, νομίζω, ένα ιδανικό εγχειρίδιο κατανόησης της τεχνολογικής εξέλιξης, επειδή συνδυάζει την καταγραφή των όρων που συνθέτουν τη νέα ψηφιακή μετάβαση στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία, με τρόπο κατανοητό μεν αλλά και με την βαθιά γνώση του αντικειμένου, που και οι δύο συγγραφείς διαθέτουν. Με χαρά διαπιστώνω ότι στη σύνθετη εποχή πολλαπλών προκλήσεων που βιώνουμε, η Δημόσια Διοίκηση και τα στελέχη της αντιλαμβάνονται, κατανοούν, αναλύουν και επιχειρούν να αντιμετωπίσουν σύνθετα ζητήματα, όπως το σημαντικό κοινωνικό ζήτημα του ψηφιακού εγγραματισμού.

Οι κυριότερες τεχνολογικές εξελίξεις, στις οποίες αναφέρεται το βιβλίο που παρουσιάζεται σήμερα, αντιπροσωπεύουν αλλαγές που ξεπερνούν σε ταχύτητα και κλίμακα αυτό που αναμέναμε. Οι ψηφιακές τεχνολογίες προσφέρουν στις επιχειρήσεις νέες επιλογές και δυνατότητες αναφορικά με τον τρόπο λειτουργίας τους και την αξιοποίηση της εργασίας. Ταυτόχρονα, ο εκθετικός ρυθμός προόδου της τεχνολογίας θέτει νέες προκλήσεις για την επιτυχή μετάβαση των επιχειρήσεων στην ψηφιακή εποχή. Η χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών επιδρά τόσο στη φύση της εργασίας όσο και στον τρόπο οργάνωσής της. Η τεχνολογική πρόοδος καταργεί θέσεις εργασίας που απαιτούν συνήθεις χειρωνακτικές και γνωστικές δεξιότητες, ενώ δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και νέα επαγγέλματα που απαιτούν ψηφιακές δεξιότητες.

Σύμφωνα με το World Economic Forum, μέχρι το 2025 85 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα καταργηθούν και αντίστοιχα 97 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν, ως αποτέλεσμα της αλλαγής στον καταμερισμό της εργασίας μεταξύ ανθρώπων και μηχανών.[1] Την ίδια στιγμή, οι σύγχρονες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, καθώς και το Διαδίκτυο, επιτρέπουν την ταχύτερη διασύνδεση των εργαζομένων και οδηγούν στην ανάγκη επανασχεδιασμού του χώρου εργασίας, με πιο ευέλικτες μορφές ψηφιακής αλληλεπίδρασης εργαζομένων και εργοδοτών.

Από τα παραπάνω συνεπάγεται ότι αυτοί ακριβώς οι οργανισμοί που θα είναι σε θέση να αναγνωρίσουν, να προσαρμοστούν και κυρίως να εκμεταλλευτούν κατάλληλα τις νέες ευκαιρίες, είναι αυτοί που θα επιβιώσουν στη νέα πραγματικότητα και θα παραμείνουν ανταγωνιστικοί. Οι επιχειρήσεις που δεν ακολουθούν τις τεχνολογικές εξελίξεις κινδυνεύουν να παραμείνουν στάσιμες ή ακόμα και να εξαλειφθούν.

Για παράδειγμα, η τεχνητή νοημοσύνη παρέχει σημαντικά οφέλη αποδοτικότητας στις επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις που υιοθετούν την τεχνητή νοημοσύνη και άλλες αναδυόμενες τεχνολογίες στη διαχείριση των χρηματοοικονομικών και στις επιχειρησιακές τους λειτουργίες καινοτομούν ταχύτερα, έχουν σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, μειώνουν τα λειτουργικά τους κόστη και αυξάνουν τα κέρδη τους, σε σχέση με αυτές που δεν επενδύουν σε νέες τεχνολογίες. Αντίστοιχα, οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν τη γρήγορη προσαρμογή των επιχειρήσεων σε ενδεχόμενες διαταράξεις. Για παράδειγμα, η ετοιμότητα με την οποία μια επιχείρηση, κατά τη διάρκεια των μέτρων περιορισμού κατά της πανδημίας, μπόρεσε να υιοθετήσει ένα εργασιακό μοντέλο απομακρυσμένης εργασίας για τους υπαλλήλους της συσχετίζεται με την ύπαρξη (ή μη) ολοκληρωμένου σχεδίου εξασφάλισης της επιχειρησιακής της συνέχειας.

Η αγορά εργασίας αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα και βασικό ρόλο στο νέο, εκθετικά μεταβαλλόμενο, περιβάλλον έχουν οι δεξιότητες των ατόμων. Η τεχνολογία, ο πρώτος όρος που αναφέρεται στο ερμηνευτικό λεξικό, είναι άλλωστε, όπως πολύ εύστοχα αναφέρεται εννοιολογικά από τους συγγραφείς, η τέχνη της λογικής. Επομένως, απαιτεί ένα συνδυασμό τεχνικών, μεθόδων διαδικασιών και δεξιοτήτων. Σημαντικό ρόλο στην τεχνολογική πρόοδο μέχρι σήμερα έχουν διαδραματίσει βασικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου, όπως η παρατηρητικότητα και η διάθεση για εξέλιξη και γνώση. Η σύγχρονη εποχή είναι η εποχή της συνεχούς ανάπτυξης δεξιοτήτων και της καινοτομίας σε όλους τους τομείς. Μια καινοτόμος οικονομία και κοινωνία απαιτεί την απόκτηση, ενεργοποίηση και χρήση εξειδικευμένων δεξιοτήτων, όπως είναι η χρήση μαθηματικού προγραμματισμού, αλλά χρειάζεται, συγχρόνως, άτομα με υψηλές κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες.

Πράγματι, είναι γεγονός ότι καθώς οι πιο πολλές από τις νέες θέσεις απασχόλησης που αναμένεται να δημιουργηθούν εντός της επόμενης δεκαετίας απαιτούν προσόντα υψηλού επιπέδου, οι ψηφιακές τεχνολογίες αυξάνουν τη ζήτηση για ανθρώπινο δυναμικό υψηλών προσόντων. Το US Bureau of Labor Statistics προβλέπει ότι η απασχόληση για τους αναλυτές ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων θα αυξηθεί κατά 33% την επόμενη δεκαετία, την ώρα που o μέσος ρυθμός αύξησης για όλα τα υπόλοιπα επαγγέλματα είναι μόλις 8%.[2]

Όμως, η ύπαρξη αρκετών εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης δεν είναι το μοναδικό ζητούμενο, αν και βέβαια αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιτυχή ανταπόκριση στην πρόκληση της σύγχρονης τεχνολογίας. Για την εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης εργασίας, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να διαθέτουν τις κατάλληλες δεξιότητες. Τα άτομα δεν αρκεί πλέον να αναπτύξουν θεμελιώδεις δεξιότητες, όπως γλωσσικό γραμματισμό, αριθμητική και επίλυση προβλημάτων, αλλά χρειάζονται και συμπληρωματικές κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες και αξίες, όπως δεκτικότητα σε νέες εμπειρίες, προσαρμοστικότητα, επικοινωνία και ομαδικότητα.

Στο σύγχρονο κόσμο της εργασίας όπου χαρακτηρίζεται από διαρκείς αλλαγές, οι απαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες υπερβαίνουν ένα συγκεκριμένο πεδίο ειδίκευσης. Οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας χρειάζεται να συνδυάζουν την κύρια ειδικότητά τους με ευρύτερες γνώσεις και δεξιότητες, καθώς και με άλλες εξειδικεύσεις. Παράλληλα, όσο πιο γρήγορα αλλάζει ο κόσμος, μειώνεται ο χρόνος ζωής των δεξιοτήτων. Ως εκ τούτου, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να αναβαθμίζουν τις δεξιότητές τους και να επανειδικεύονται καθ’ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους ενώ θα πρέπει να μπορούν να προσαρμόζονται σε κάθε αλλαγή. Σύμφωνα με το World Economic Forum το 50% των εργαζομένων θα χρειαστούν επανεκπαίδευση μέχρι το 2025.

Ψηφιακός μετασχηματισμός, απομακρυσμένη εργασία και δια βίου μάθηση φαίνεται να συνθέτουν την εργασία του μέλλοντος. Ο εργαζόμενος θα απομακρύνεται όλο και περισσότερο από το λεγόμενο γραμμικό μοντέλο σταδιοδρομίας, σύμφωνα με το οποίο ασκεί το ίδιο επάγγελμα με το οποίο ξεκίνησε μέχρι τη συνταξιοδότησή του. Η σταδιοδρομία πολλές φορές χαρακτηρίζεται ως «απρόβλεπτη» και «μεταβατική». Και τα άτομα, για να επιτύχουν πλέον στην επαγγελματική τους πορεία χρειάζεται να διαθέτουν ένα πλέγμα πολύπλευρων δεξιοτήτων. Άλλωστε, λόγω των νέων συνθηκών της πανδημίας, δεξιότητες όπως ενεργή μάθηση, ανθεκτικότητα, ευελιξία αποδεικνύονται εξαιρετικά χρήσιμες.

Επομένως, αυτό που μεταβάλλεται στο σύγχρονο κόσμο της εργασίας είναι η ζήτηση σε δεξιότητες.

Η επέλαση της ψηφιακής τεχνολογίας ανέδειξε δύο κυρίαρχα ζητήματα: τις δεξιότητες που θα πρέπει να διαθέτουν οι νέοι, καθώς και τη σημασία της διασύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας. Ορισμένοι εργοδότες δηλώνουν ότι η πλήρωση των κενών θέσεων εργασίας είναι δύσκολη, διότι ακόμη και οι υποψήφιοι που διαθέτουν πολλά προσόντα δεν διαθέτουν τα σωστά προσόντα. Ισχυρίζονται ότι τα εκπαιδευτικά συστήματα «διδάσκουν στους πτυχιούχους του αύριο τις δεξιότητες που είχε ανάγκη η αγορά εργασίας χθες».

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, στο πλαίσιο του προγράμματος PIAAC  (Programme for the International Assessment of Adult Competencies), η Ελλάδα παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό υπερκατάρτισης (overskilling), δηλαδή το ανθρώπινο δυναμικό διαθέτει περισσότερες δεξιότητες από αυτές που απαιτούνται από τις θέσεις απασχόλησης (28%). Παράλληλα, περίπου ένας στους δύο εργαζόμενους απασχολείται σε διαφορετικό γνωστικό πεδίο από τον τομέα σπουδών του. [3]

Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε η εκπαίδευση να συμβαδίζει με τις εξελίξεις;

Πρώτον, η συμβολή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ανάπτυξη και την απασχόληση μπορεί να ενισχυθεί με την αποτελεσματικότερη σύνδεση της έρευνας, της εκπαίδευσης και της καινοτομίας, δηλαδή των τριών πλευρών του «τριγώνου της γνώσης». Δεύτερον, θα πρέπει να συνδεθεί αποτελεσματικότερα η εκπαίδευση με την εργασία, να ενισχυθεί η μαθητεία και να διευρυνθούν οι δυνατότητες επαγγελματικού προσανατολισμού για τους νέους. Τρίτον, είναι σημαντικό το κράτος σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και την ακαδημαϊκή κοινότητα να αναλάβει δράση για την ψηφιακή αναβάθμιση της πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και να υποστηρίξει έμπρακτα τη δια βίου μάθηση, με στόχο τη βελτίωση του ψηφιακού αλφαβητισμού του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας. Οι δεξιότητες πληροφορικής είναι πλέον απαραίτητες σε όλα τα επαγγέλματα, από τους αγρότες και τους τεχνίτες μέχρι τα στελέχη επιχειρήσεων.

Εάν θέλουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο να προετοιμάζει τη μετάβαση των νέων από τα θρανία στην εργασία, εναρμονίζοντας τους μαθησιακούς στόχους με τις σύγχρονες ανάγκες και να  προάγει τις «δεξιότητες του 21ου αιώνα», θα πρέπει να μετακινηθούμε από τη στείρα μετάδοση γνώσεων/πληροφοριών και να επικεντρωθούμε στο πώς μπορούν οι νέοι να αξιοποιούν στην πράξη την αποκτηθείσα γνώση. Το να «μαθαίνεις πώς να μαθαίνεις» (learning to learn) δεν ήταν ποτέ τόσο επίκαιρο και σημαντικό όσο σήμερα. Είναι το κλειδί στην εποχή της ψηφιοποίησης της πληροφορίας. Η εποχή μας αναζητά εκείνο το είδος των εργαζομένων που μπορούν να μαθαίνουν αυτόνομα, να αναλαμβάνουν ευθύνες, να προσπαθούν να επιτυγχάνουν τους στόχους τους, να είναι δημιουργικοί, να ανακαλύπτουν τις υπάρχουσες ευκαιρίες και να αντεπεξέρχονται με επιτυχία στις απαιτήσεις της περίπλοκης κοινωνίας μας.

Όπως αναφέρει στο βιβλίο «Robot Proof: Higher Education in the Age of Artificial Intelligence», ο Joseph Aoun, το νέο πρόγραμμα σπουδών, humanics όπως το ονομάζει, θα πρέπει να στοχεύει στον τεχνολογικό αλφαβητισμό - καθώς οι τεχνικές δεξιότητες θα απαιτούνται από τους εργαζόμενους σε κάθε σχεδόν εργασία - στον αλφαβητισμό των δεδομένων - ώστε να γνωρίζουν πώς να διαβάζουν τα δεδομένα αλλά και να έχουν και τις ικανότητες να μετατρέπουν τα δεδομένα σε επιχειρηματική αξία - και στον ανθρωπιστικό αλφαβητισμό - καθώς οι διαπροσωπικές και επικοινωνιακές δεξιότητες είναι απαραίτητες για να ευδοκιμήσουν ως άνθρωποι. Ανεξάρτητα από το πόσες μηχανές λειτουργούν δίπλα μας, οι άνθρωποι εξακολουθούν να είναι καλύτεροι όσον αφορά τη δημιουργικότητα και τη συναισθηματική νοημοσύνη (EQ). Παρά τις αντιφατικές μελέτες ότι η τεχνητή νοημοσύνη και η αυτοματοποίηση θα απειλήσουν τις θέσεις εργασίας σε πολλούς τομείς απασχόλησης, γεγονός είναι ότι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να μάθουν να συνυπάρχουν και να συνεργάζονται με αυτές τις τεχνολογίες ώστε να γίνουν πιο παραγωγικοί. 

Κλείνοντας θέλω να συγχαρώ τους συγγραφείς για τον απλό και εύληπτο τρόπο που μεταφέρουν τεχνολογικές έννοιες που συναντάμε πλέον παντού γύρω μας.  Η Α’ έκδοση του ερμηνευτικού λεξικού αποτελεί ένα πρώτο βήμα για την προσαρμογή στο νέο περιβάλλον που δημιουργείται με καταιγιστικούς ρυθμούς σε παγκόσμιο επίπεδο και επηρεάζει οριζόντια όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η προσαρμογή δεν θα συντελεστεί άπαξ, καθώς η τεχνολογική εξέλιξη πραγματοποιείται με ραγδαίους ρυθμούς και η συνεχής παρακολούθησή της αποτελεί τη μέγιστη πρόκληση. Ήδη η προσέγγιση στην “έξυπνη κοινωνία 5.0” αντανακλά την κοινωνική διάσταση του ψηφιακού μετασχηματισμού σε όρους κοινωνικής  ευημερίας.

Ζούμε σε μία εποχή μεταβάσεων. Όλοι μας πλέον αισθανόμαστε τις ευκαιρίες αλλά και τις προκλήσεις της μετάβασης στην ψηφιακή εποχή, της τεχνητής νοημοσύνης της μηχανικής μάθησης, της ρομποτικής, των μεγάλων δεδομένων και της βιοτεχνολογίας. Αποτελούν διαστάσεις μιας διαρκούς κοινωνικής αλλαγής που επηρεάζει τη λειτουργία της οικονομίας, των επιχειρήσεων, τη φύση και την έννοια της εργασίας, την αγορά εργασίας και τις επιστήμες. Επηρεάζει όμως και τη ζωή των ανθρώπων.

Η πανδημία, μέσω της επιτάχυνσης της ψηφιακής μετάβασης, ανέδειξε τους περιορισμούς της ψηφιακής ετοιμότητας των επιχειρήσεων και της κοινωνίας. Η πανδημία έδρασε αρνητικά στο ήδη υφιστάμενο χάσμα ψηφιακών δεξιοτήτων, ενώ συγχρόνως έφερε στην επιφάνεια, αλλά και επέτεινε, τον κίνδυνο κατάργησης πολλών θέσεων εργασίας, ως επί το πλείστον ανειδίκευτης και χαμηλής εξειδίκευσης. Στην πορεία προς την ανάκαμψη, η βελτίωση της ανθεκτικότητας μέσω των δεξιοτήτων καθίσταται επιτακτική. Με στόχο την προώθηση των ίσων ευκαιριών και την καταπολέμηση του αποκλεισμού από την εργασία, είναι απαραίτητη η ενίσχυση της προσπάθειας για την αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων και γνώσεων των εργαζομένων, καθώς και η παροχή εκτεταμένων ευκαιριών κατάρτισης. Αυτά αποτελούν τις μεγάλες προκλήσεις της κοινωνικής πολιτικής και της παιδείας στη σύγχρονη εποχή.


Σας ευχαριστώ

​​ 
Αυτό το website χρησιμοποιεί cookies για την βελτιστοποίηση της εμπειρίας σας. Μάθετε περισσότερα
Αποδέχομαι