Εισαγωγική ομιλία του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γεώργιου Α. Προβόπουλου στην εκδήλωση για την παρουσίαση των βιβλίων «Ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδος 1928-2008» και «Το Χρονικό της Μεγάλης Κρίσης - Η Τράπεζα της Ελλάδος 2008-2013»
11/06/2014 - Ομιλίες
Η σημερινή εκδήλωση είναι πρωτίστως μια οικογενειακή συνάντηση των ανθρώπων της Τράπεζας της Ελλάδος. Καλωσορίζω τα στελέχη χάρη στα οποία το ίδρυμα αυτό κατορθώνει να εκπληρώνει με επάρκεια – όπως πιστεύω – τη δύσκολη αποστολή του. Είναι μαζί μας σήμερα και πρώην Διοικητές και στελέχη, που έβαλαν το λιθαράκι τους στο οικοδόμημα. Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας και για το έργο που επιτελέσθηκε. Σήμερα δίνουμε στη δημοσιότητα δύο βιβλία: την Ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδος: 1928-2008, γραμμένη από τον καθηγητή Μιχάλη Ψαλιδόπουλο, και το Χρονικό της Μεγάλης Κρίσης – Η Τράπεζα της Ελλάδος: 2008-2013, προϊόν συλλογικής εργασίας των στελεχών μας.
Γιατί πήραμε την πρωτοβουλία να γραφτούν και να δημοσιευθούν αυτά τα βιβλία;
Η τελευταία αναλυτική συμβολή στην ιστορία του ιδρύματος ανάγεται στο 1978, όταν εκδόθηκαν Τα Πρώτα Πενήντα Χρόνια της Τραπέζης της Ελλάδος: 1928 – 1978, ένα συλλογικό έργο της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών. Κρίναμε όμως αναγκαίο να υπάρξει μια νέα Ιστορία, που να καλύπτει πιο συστηματικά τα πρώτα 80 χρόνια της Τράπεζας. Για τη συγγραφή της αξιοποιήθηκε για πρώτη φορά το διαθέσιμο στην Τράπεζα της Ελλάδος αρχειακό υλικό (αποφάσεις του Γενικού Συμβουλίου, αρχείο της Νομισματικής Επιτροπής, αρχεία παλαιών Διοικητών), σε συνδυασμό με τις ετήσιες Εκθέσεις του Διοικητή. Θεωρώ ότι η εξιστόρηση που προέκυψε θα αποτελέσει στέρεη βάση για μονογραφίες, οι οποίες στο μέλλον θα εμβαθύνουν σε επιμέρους ζητήματα. Στην κατεύθυνση αυτή, το Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης, που ιδρύσαμε πρόσφατα, θα επιδιώξει την περαιτέρω αξιοποίηση του Ιστορικού Αρχείου μας.
Για το βιβλίο αυτό θα μας μιλήσει ο ίδιος ο συγγραφέας, ενώ θα το σχολιάσει ο καθηγητής Γιώργος Παγουλάτος, που έχει ασχοληθεί με την ελληνική τραπεζική ιστορία.
Από την πλευρά μου, θα περιοριστώ σε τέσσερις σύντομες επισημάνσεις:
Πρώτον, οι ομοιότητες και οι διαφορές ανάμεσα στο μακρινό 1928, όταν ιδρύθηκε η Τράπεζα, και στο σήμερα είναι διδακτικές. Το ίδιο ισχύει και για τις διαφορετικές πολιτικές με τις οποίες η Τράπεζα αντιμετώπισε άλλοτε τρέχοντα προβλήματα κι άλλοτε μείζονες κρίσεις στη διάρκεια των 80 χρόνων έως το 2008. Ένα από τα συμπεράσματα του βιβλίου είναι ότι οι πολιτικές μπορεί κατά καιρούς να διέφεραν, αλλά διέπονταν όλες από μία σταθερά: την προσήλωση στην εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος, μέσα από την προστασία της νομισματικής και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας ως βασικών προϋποθέσεων για την προαγωγή της οικονομικής ανάπτυξης.
Δεύτερον, το βιβλίο αναδεικνύει την τεράστια σημασία της ανεξαρτησίας της Τράπεζας της Ελλάδος, καθώς εξιστορεί τη μετεξέλιξη της σχέσης της με την πολιτική εξουσία. Παρόλο που η ανεξαρτησία αυτή ήταν κατοχυρωμένη μόνο στην τελευταία δεκαετία της ογδοντάχρονης διαδρομής που καλύπτει το βιβλίο, η οργανωτική αυτονομία της Τράπεζας ίσχυε εν πολλοίς από την πρώτη στιγμή. Αυτό της επέτρεψε να είναι ένας δημόσιος φορέας που λειτουργούσε αποτελεσματικά και μπορούσε να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες με σταθερό γνώμονα την επιδίωξη του δημόσιου συμφέροντος.
Τρίτον, στη διαδρομή 1928-2008 φαίνεται σαφώς η ανεξάρτητη κριτική στάση που κατά κανόνα τηρούσε η Τράπεζα, η οποία στηριζόταν αρχικά στην οργανωτική της αυτονομία και αργότερα στη θεσμικά κατοχυρωμένη ανεξαρτησία της. Οφειλόταν όμως κυρίως, κατά τη γνώμη μου, στην ισχυρή προσωπικότητα και το κύρος των Διοικητών, που ευτύχησε να έχει.
Τέταρτον, η συνέχεια των θέσεων της Τράπεζας δεν αντανακλά κάποιες «εμμονές» του ιδρύματος και των Διοικητών του. Αντιθέτως, επιβεβαιώνει τη διαχρονικότητα ορισμένων αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας, αλλά και τη διορατικότητα της Τράπεζας, η οποία αντιμετώπισε τις αδυναμίες αυτές με μακροχρόνιο ορίζοντα και όχι με βάση τις ανάγκες της συγκυρίας.
Για το Χρονικό της Κρίσης, θα σας μιλήσω πιο αναλυτικά στο δεύτερο μέρος της σημερινής παρουσίασης. Είχαμε ζητήσει από τον καθηγητή Γκίκα Χαρδούβελη να το σχολιάσει, και υπό το φως των προσωπικών του εμπειριών. Λόγω όμως των νέων σοβαρών καθηκόντων που του ανατέθηκαν, αδυνατεί να βρίσκεται σήμερα μαζί μας και γι’ αυτό παρακάλεσε ο ίδιος και παρακαλέσαμε κι εμείς τον Γιώργο Παγουλάτο να σχολιάσει και το δεύτερο βιβλίο. Θέλω να τον ευχαριστήσω που ανταποκρίθηκε παρά τα στενά χρονικά περιθώρια.
Το βιβλίο αυτό καταγράφει λεπτομερώς τις δημόσιες παρεμβάσεις και τις θεσμικές ενέργειες της Τράπεζας της Ελλάδος στα χρόνια 2008-2013, μέσα σε ένα ταχύτατα μεταβαλλόμενο και ρευστό περιβάλλον, λόγω της διάρκειας και της έντασης της κρίσης. Μ’ αυτές τις δράσεις επιδιώξαμε γενικότερα μεν την ταχύτερη δυνατή υπέρβαση της κρίσης, ειδικότερα δε την προστασία της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την αναδιάταξη του τραπεζικού συστήματος. Το βιβλίο αυτό δεν φιλοδοξεί να «ανταγωνιστεί» τις πρόσφατες εξιστορήσεις του ελληνικού και του ξένου τύπου για τα παρασκήνια κρίσιμων αποφάσεων για την Ελλάδα. Επιδίωξή του είναι να παράσχει μία συνεκτική παρουσίαση της πολυκύμαντης πρόσφατης οικονομικής πορείας, χρησιμεύοντας ως βιβλίο αναφοράς για τους ερευνητές. Στην έκδοση συγκεντρώσαμε, μεταξύ άλλων, λεπτομερή στατιστικά στοιχεία, π.χ. για την προσφυγή των ελληνικών τραπεζών σε πράξεις νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος και στον μηχανισμό έκτακτης χρηματοδότησης της Τράπεζας της Ελλάδος, για την πορεία των καταθέσεων, για την κυκλοφορία των τραπεζογραμματίων ευρώ και τις έκτακτες χρηματαποστολές, για τις διακυμάνσεις των αγοραπωλησιών χρυσών λιρών κ.α., ενώ περιλάβαμε και χρήσιμα χρονολόγια των οικονομικών εξελίξεων στην Ελλάδα και την Ευρώπη καθώς και των αποφάσεων των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων για τη χώρα μας.
Τέλος, και τα δύο βιβλία περιέχουν ευρετήρια και συνοδεύονται από ψηφιακούς δίσκους που περιλαμβάνουν όλες τις Εκθέσεις Διοικητή για τα έτη 1928-2008, στην περίπτωση του πρώτου βιβλίου, καθώς και τις Εκθέσεις Διοικητή και τις Εκθέσεις Νομισματικής Πολιτικής για τα έτη 2008-2013, στην περίπτωση του δεύτερου βιβλίου. Η συγκέντρωση και ψηφιοποίηση του υλικού αυτού πιστεύουμε ότι αποτελεί σημαντική συμβολή στη μελέτη της σύγχρονης ελληνικής οικονομικής ιστορίας.
Τη σημερινή συζήτηση θα συντονίσει ο έγκριτος δημοσιογράφος και Διευθυντής της εφημερίδας ΒΗΜΑ, κ. Αντώνης Καρακούσης. Τον ευχαριστώ για το έργο που ανέλαβε, όπως επίσης ευχαριστώ και τον καθηγητή Γιώργο Παγουλάτο που δέχθηκε να μιλήσει για τα δύο βιβλία και να καταθέσει την προσωπική του εμπειρία. Τέλος, ευχαριστώ ιδιαιτέρως τα στελέχη της Τράπεζας που με αυταπάρνηση και υψηλό αίσθημα ευθύνης έγραψαν την πραγματική ιστορία της Τράπεζας, σταθερά προσανατολισμένα στην εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος.