Χαιρετισμός του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα στην εκδήλωση για την παρουσίαση του 1ου αργυρού συλλεκτικού νομίσματος της σειράς «Φιλέλληνες» αφιερωμένου στον Λόρδο Βύρωνα
29/03/2022 - Ομιλίες
Με μεγάλη χαρά σας υποδέχομαι στη σημερινή εκδήλωση για την παρουσίαση του συλλεκτικού μας νομίσματος, με θέμα τον λόρδο Βύρωνα. Με αφορμή τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, η Τράπεζα της Ελλάδος αποφάσισε να τιμήσει το κίνημα του φιλελληνισμού, που τόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε στην απελευθέρωση της Ελλάδας, εγκαινιάζοντας μία σειρά συλλεκτικών νομισμάτων αφιερωμένη στους Φιλέλληνες. Και βέβαια το πρώτο τιμώμενο πρόσωπο αυτής της σειράς δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από τον λόρδο Βύρωνα.
Ο Βύρωνας υπήρξε η πλέον χαρακτηριστική φυσιογνωμία του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, τόσο λόγω του ποιητικού του έργου όσο και λόγω της προσωπικότητάς του. Η ταραχώδης προσωπική του ζωή, η αντισυμβατικότητα και ο παρορμητισμός του, η ροπή του προς το περιπετειώδες και το εξωτικό, αλλά και η συμμετοχή του σε επαναστατικά και απελευθερωτικά κινήματα, διαμόρφωσαν τον «βυρωνικό ήρωα» ως εμβληματική μορφή του ρομαντισμού και έκαναν τον Βύρωνα εξαιρετικά δημοφιλή ανά την Ευρώπη. Ταυτόχρονα, μέσα στο πνεύμα του κλασικισμού που κυριαρχούσε στους κύκλους των μορφωμένων ανθρώπων, η αγάπη για τον ελληνικό κλασικό πολιτισμό θα αποτελέσει μόνιμη σταθερά για τον Βύρωνα.
Ο Βύρωνας πραγματοποιεί το πρώτο του ταξίδι στην Ανατολή σε ηλικία 21 ετών το 1809-1811, περιοδεύοντας σε σημαντικά κέντρα του ελληνισμού, όπως η Αθήνα, η Σμύρνη και η Κωνσταντινούπολη. Μαγεύεται αμέσως με την Ελλάδα και η επαφή του με το ελληνικό τοπίο και τον ελληνικό λαό παίρνει το χαρακτήρα ερωτικής σχέσης. Τον βλέπουμε να διασχίζει κολυμπώντας τον Ελλήσποντο, μιμούμενος τον Λέανδρο, που κολυμπούσε κάθε νύχτα από την Άβυδο στη Σηστό για να βρεθεί με την αγαπημένη του Ηρώ. Τον παρακολουθούμε να περιηγείται στις αρχαιότητες της Αθήνας και να ερωτοτροπεί με την κόρη της σπιτονοικοκυράς του στου Ψυρρή όπου έμενε, την Τερέζα Μακρή, την οποία θα απαθανατίσει στην Κόρη των Αθηνών. Τον βλέπουμε να χαράζει το όνομά του στο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Τον ακούμε να αγανακτεί για τη «βεβήλωση», όπως τη χαρακτηρίζει, του Παρθενώνα από τον Έλγιν, ο οποίος σύλησε το ναό «που σεβαστήκαν Βάνδαλοι, Γότθοι, Τουρκιά κι αιώνες», όπως θα γράψει στο Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ. Στο ίδιο ποίημα θρηνεί για το χαμένο μεγαλείο και την τωρινή παρακμή της Ελλάδας:
«Ω! είναι από πέτρα όποιος για σε δε νιώθει, ωραία Ελλάδα,
ό,τι εραστής που θωρεί μπροστά του τη νεκρή ερωμένη.»
Στο ένδοξο πεδίο της μάχης του Μαραθώνα οραματίζεται μια ελεύθερη Ελλάδα, αποτυπώνοντας τις σκέψεις του στα Νησιά της Ελλάδας:
«Τα βουνά το μεγάλο Μαραθώνα θωρούνε,
κι η αθάνατη βλέπει τα πελάγη κοιλάδα.
Εδώ πέρα μονάχος συλλογιόμουν πώς νάναι
θα μπορούσε και πάλι μια ελεύθερη Ελλάδα!»
Το ταξίδι του Βύρωνα στην Ελλάδα θα τον σημαδέψει ανεξίτηλα και θα τον οδηγήσει, σχεδόν 20 χρόνια μετά, να έρθει στην επαναστατημένη Ελλάδα και να αφοσιωθεί στον αγώνα για την ελληνική ανεξαρτησία. Το 1823, ενώ ήδη βρίσκεται στην Κεφαλλονιά, πουλά τα κτήματά του στο Ρότσντεϊλ [Rochdale] και με τα έσοδα χορηγεί στην ελληνική κυβέρνηση δάνειο 4.000 λιρών για τις ανάγκες του ελληνικού στόλου, γνωρίζοντας ότι πιθανότατα τα χρήματα αυτά δεν θα επιστραφούν ποτέ. Όταν φτάνει στο Μεσολόγγι το 1824, προσλαμβάνει 500 Σουλιώτες και στρατολογεί μικρή πολυεθνική δύναμη («Ταξιαρχία Βύρωνα») με σκοπό να επιτεθεί στη Ναύπακτο. Μεσολαβεί για το πρώτο δάνειο της ανεξαρτησίας, το οποίο υπογράφηκε στο Λονδίνο το Φεβρουάριο του 1824. Το δάνειο εκδόθηκε στο όνομα της Φιλελληνικής Επιτροπής Λονδίνου, που είχε επίτροπο μεταξύ άλλων τον Βύρωνα. Ο πρόωρος θάνατός του δεν του επέτρεψε να προσφέρει όσα θα ήθελε και θα μπορούσε στον αγώνα των Ελλήνων, οι οποίοι τον αποχαιρέτησαν σε κλίμα βαθιάς οδύνης, που αποτυπώνει χαρακτηριστικά ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός στο ποίημά του Εἰς τὸν θάνατον τοῦ Λόρδου Μπάυρον:
«Ἄκου, Μπάϋρον, πόσον θρῆνον
κάνει, ἐνῶ σὲ χαιρετᾶ,
ἡ πατρίδα τῶν Ἑλλήνων.
Κλαῖγε, κλαῖγε, Ἐλευθεριά.»
Ο θάνατος του Βύρωνα πυροδότησε νέο κύμα φιλελληνισμού και κινητοποίησε ακόμα περισσότερο την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη υπέρ των Ελλήνων. Ο ελληνικός λαός πάντα έχει μια θέση στην καρδιά του για τον Βύρωνα, και αρκετοί Έλληνες ακόμα δίνουν το όνομά του στα παιδιά τους. Πάνω απ’ όλα, ο Βύρωνας ενσαρκώνει τους παραδοσιακούς δεσμούς φιλίας μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου και μας εμπνέει για συνέχιση της κοινής πορείας των δύο χωρών στο δρόμο της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της προόδου.