Ομιλία της Χριστίνας Παπακωνσταντίνου, Υποδιοικήτριας της Τράπεζας της Ελλάδος στο 14th Insurance Conference «Προκλήσεις στην ασφαλιστική αγορά στην μετά-Covid εποχή»
15/06/2021 - Ομιλίες
Κύριε Υπουργέ,
Κυρίες και κύριοι καλημέρα,
Ευχαριστώ για την πρόσκληση να απευθυνθώ στο σημερινό συνέδριο και για την ευκαιρία να μιλήσω για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο ασφαλιστικός κλάδος, για τον ρόλο της ιδιωτικής ασφάλισης μετά την πανδημία και για τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα της εποπτείας της ασφαλιστικής αγοράς.
Η παρούσα συγκυρία ανέδειξε μια σειρά από προκλήσεις για την ιδιωτική ασφάλιση που έχουν δύο κυρίως διαστάσεις:
Η πρώτη σχετίζεται με το μακροοικονομικό περιβάλλον, εντός του οποίου καλούνται να λειτουργήσουν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το περιβάλλον αυτό σηματοδοτείται από τις επιδράσεις της υγειονομικής πανδημίας. Αυτή έχει προκαλέσει υφεσιακές διαταραχές σε όλες τις οικονομίες και σε όλους τους κλάδους, καθώς τα διαδοχικά αυστηρά μέτρα για τον περιορισμό της οδήγησαν σε μείωση της οικονομικής δραστηριότητας, μείωση των εισοδημάτων των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών και σημαντική αύξηση της αβεβαιότητας.
Οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες αποφάσισαν να υιοθετήσουν εκτεταμένα μέτρα στήριξης της οικονομικής δραστηριότητας, για να μετριαστούν οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, με αποτέλεσμα την περαιτέρω υποχώρηση των ήδη μειωμένων, και εν πολλοίς αρνητικών, επιτοκίων.
Αυτός ακριβώς ο συνδυασμός των μακροοικονομικών παραμέτρων – δηλαδή από τη μια πλευρά η μεγάλη αβεβαιότητα και από την άλλη ένα περιβάλλον χαμηλών, ή και αρνητικών, επιτοκίων – αυξάνει τη μεταβλητότητα των αγορών, στις οποίες επενδύουν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Καθίσταται, κατά συνέπεια, επιτακτική η ανάγκη για αναθεώρηση των εσωτερικών ορίων για ανάληψη κινδύνων ή ανοχή σε αυτούς.
Επιπλέον, σε αυτό το μακροοικονομικό περιβάλλον, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις δυσκολεύονται να υποστηρίξουν υφιστάμενες χρηματοοικονομικές εγγυήσεις που είναι ενσωματωμένες στα ασφαλιστικά τους προγράμματα. Δυσκολεύονται επίσης να παράγουν και να προωθήσουν νέα επενδυτικά ασφαλιστικά προϊόντα με την αναγκαία ισορροπία μεταξύ κόστους-οφέλους για τους ασφαλισμένους. Οι τάσεις αυτές θέτουν υπό αμφισβήτηση τις βραχυχρόνιες εκτιμήσεις κερδοφορίας, και επιπλέον, διαβρώνουν τις προοπτικές ανάπτυξης του κλάδου.
Πράγματι, οι προκλήσεις που σχετίζονται με την πανδημία και οι επιπτώσεις αυτής στην ασφαλιστική αγορά έχουν μέσο μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Παρόλο που η ελληνική οικονομία αναμένεται σταδιακά να εισέλθει σε τροχιά ανάκαμψης, θα χρειαστεί χρόνος μέχρι να ανακτηθούν οι απώλειες της πανδημικής κρίσης, καθώς οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά θα παραμείνουν αντιμέτωπα με σημαντικούς κινδύνους που σχετίζονται με τα εισοδήματά τους, επηρεάζοντας εν γένει τη συμπεριφορά τους. Είναι συνεπώς αναπόφευκτο για τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις να συνυπολογίσουν αυτά τα νέα δεδομένα κατά την επανεξέταση των επιχειρηματικών τους σχεδίων.
Η δεύτερη διάσταση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο ασφαλιστικός κλάδος σχετίζεται με τις στρατηγικές επιλογές που θα πρέπει να γίνουν τόσο από κάθε ασφαλιστική επιχείρηση όσο και από όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά της ιδιωτικής ασφάλισης.
Μια πολύπλευρη αλλαγή προτύπου είναι απαραίτητη ώστε αυτό να περιέχει τα ακόλουθα στοιχεία:
- νέους τρόπους παροχής υπηρεσιών, στη βάση της εξ αποστάσεως λειτουργίας,
- συνεχώς αυξανόμενη δύναμη για τον καταναλωτή, του οποίου παράλληλα μεταβάλλονται οι ανάγκες ασφάλισής του, αλλά και οι προσδοκίες του από τα ασφαλιστικά προϊόντα,
- νέες τεχνολογίες και σύγχρονα επιχειρηματικά μοντέλα που κάνουν όλο και πιο δυναμικά την εμφάνισή τους,
- ανταγωνιστικές πιέσεις, που προέρχονται από άλλες οντότητες του χρηματοπιστωτικού τομέα, ειδικά στην παραγωγή επενδυτικο-συνταξιοδοτικών προϊόντων, και από εναλλακτικά δίκτυα διανομής σχετικά με τη διαμεσολάβηση και προώθηση των προϊόντων,
- και τέλος, μεγαλύτερη σύνδεση της πρόσβασης σε νέα κεφάλαια και της διατήρησης αναπτυξιακής στρατηγικής ενσωματώνοντας τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Αυτό έχει δύο σημαντικές παραμέτρους. Πρώτον, τη συνδρομή της ασφαλιστικής επιχείρησης στην παγκόσμια προσπάθεια μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών κινδύνων μέσω των κατάλληλων επενδύσεων. Δεύτερον, την ικανότητα της ασφαλιστικής επιχείρησης να σχεδιάζει και να προωθεί προϊόντα, που παρέχουν τη δυνατότητα στους ασφαλισμένους να επενδύσουν σε τομείς που ενισχύουν τη μετάβαση σε μια οικονομία ουδέτερη ως προς τις εκπομπές άνθρακα.
Κυρίες και Κύριοι,
Η παρούσα συγκυρία φυσικά και ενέχει κινδύνους για την ασφαλιστική αγορά, παρουσιάζει όμως και ευκαιρίες, και θεωρώ ότι με τις κατάλληλες ενέργειες μπορεί να καταστεί πιο ουσιαστικός ο ρόλος της ιδιωτικής ασφάλισης εντός του ευρύτερου κοινωνικού συστήματος προστασίας των πολιτών. Ο νέος θεσμός των Παν-Ευρωπαϊκών Προσωπικών Συνταξιοδοτικών Προϊόντων (PEPP) μπορεί να παίξει ένα σοβαρό ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση και να οδηγήσει στην αύξηση της αποταμίευσης στη χώρα.
Η αντιμετώπιση των προκλήσεων που περιέγραψα προϋποθέτει «εμπιστοσύνη». Εμπιστοσύνη των πολιτών προς την αγορά ιδιωτικής ασφάλισης και εμπιστοσύνη στην ικανότητά της να καλύψει τις ανάγκες προστασίας τους με καινοτόμα και αποδοτικά ασφαλιστικά προϊόντα με φερέγγυο τρόπο.
Μέριμνα της Τράπεζας της Ελλάδος είναι να καθιστά σαφές, με κάθε πρόσφορο τρόπο, ότι οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις έχουν ως διαρκή γνώμονα της λειτουργίας τους, τους καταναλωτές ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών προγραμμάτων, για όλο τον κύκλο ζωής των προϊόντων: από την επιλογή της αγοράς-στόχου, το σχεδιασμό του κατάλληλου προϊόντος, τον τρόπο διανομής του και τη συνεχή παρακολούθησή του μέχρι τη λήξη του, και από τη σώρευση των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων μέχρι την πλήρη καταβολή τους.
Σκοπός μας είναι να διασφαλίζεται ότι οι καταναλωτές αγοράζουν ασφάλιση και αποταμιεύουν για τη συνταξιοδότησή τους σύμφωνα με τις ανάγκες τους και ότι κατανοούν πλήρως τι αγοράζουν, πού επενδύουν, τι κινδύνους εκχωρούν και τι κινδύνους διακρατούν. Καθώς και ότι γνωρίζουν με σαφήνεια και πληρότητα ποιοι κίνδυνοι και υπό ποιες προϋποθέσεις καλύπτονται από το συμβόλαιό τους και ποιοι όχι.
Ο στόχος αυτός είναι καθολικός και κατευθύνει όλες τις δράσεις που αναλαμβάνει η Τράπεζα της Ελλάδος ως εποπτική αρχή της ασφαλιστικής αγοράς. Σε αυτό το πλαίσιο αντιλαμβανόμαστε την αναγκαιότητα του ψηφιακού μετασχηματισμού των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, καθώς και την ενίσχυση της χρηματοοικονομικής καινοτομίας που βελτιώνει τις παρεχόμενες υπηρεσίες προς τους ασφαλισμένους. Γι΄αυτό και ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των καταναλωτών και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να επισημάνω ότι από το 2019 λειτουργεί στην Τράπεζα της Ελλάδος ο Κόμβος Καινοτομίας FinTech (FinTech Innovation Hub) ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της Τράπεζας και των επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται στον τομέα FinTech. Στόχος του είναι η ενθάρρυνση της χρηματοοικονομικής καινοτομίας και, ταυτόχρονα, η έγκαιρη διαπίστωση προκλήσεων από την εισαγωγή νέων χρηματοοικονομικών μοντέλων και τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων και μοντέλων ασφαλιστικής τεχνολογίας. Ο Κόμβος Καινοτομίας δίνει τη δυνατότητα σε φυσικά και νομικά πρόσωπα να παίρνουν απαντήσεις στα ερωτήματά τους σχετικά με τις καινοτόμες ιδέες τους και να λαμβάνουν πληροφορίες για τις απαραίτητες κανονιστικές και εποπτικές απαιτήσεις.
Επιπλέον, από τις αρχές του μήνα ξεκίνησε η λειτουργία ενός Προστατευμένου Κανονιστικού Περιβάλλοντος (Regulatory Sandbox), που εξασφαλίζει τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάδειξη καινοτόμων χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών βάσει συγκεκριμένου προγράμματος δοκιμών, μέσα σε ασφαλή χώρο και σύμφωνα με τις κανονιστικές υποχρεώσεις.
Η χρησιμότητα αυτής της πρωτοβουλίας της Τράπεζας της Ελλάδος έγκειται τόσο στην υποστήριξη της χρηματοοικονομικής καινοτομίας, όσο και στην κατάλληλη ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου ώστε αυτό να προσαρμόζεται στα νέα οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα.
Στο πλαίσιο υιοθέτησης σύγχρονης επιχειρηματικής κουλτούρας, θα ήθελα να επανέλθω στις δυνατότητες που έχει η ασφαλιστική αγορά ώστε να συμβάλλει στην προσπάθεια ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Ο ασφαλιστικός κλάδος μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο κλιματικής προσαρμογής, προσφέροντας, μέσω ενισχυμένης διαφάνειας και μέριμνας για τις περιβαλλοντικές επιλογές των πελατών, τη δυνατότητα στους ασφαλισμένους να κατευθύνονται σε επενδύσεις με περιβαλλοντικούς στόχους.
Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή διαμορφώνει τους κινδύνους αρνητικών επιπτώσεων, που καλούνται να καλύψουν τα ασφαλιστικά προϊόντα, όπως τους κινδύνους από τις φυσικές καταστροφές. Εδώ, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η γνώση των καταναλωτών προϊόντων ασφάλισης, για τα οφέλη της ασφάλισης έναντι καταστροφικών κινδύνων, είναι ελλιπής. Παράλληλα, η προσδοκία ότι το κράτος θα τους καλύψει εάν πληγούν ισοδυναμεί με ισχυρό αντικίνητρο για ασφάλιση. Κατά συνέπεια, ενόψει των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής προκύπτει ένα σημαντικό πεδίο για την περαιτέρω ανάπτυξη της ασφαλιστικής αγοράς προϊόντων ασφάλισης έναντι καταστροφικών κινδύνων.
Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να εντάξουν στη διαχείριση των κινδύνων τους τη συστηματική αναγνώριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκαλούνται από επιχειρηματικές πρακτικές των αντισυμβαλλομένων τους, με σκοπό να τις επηρεάσουν θετικά προς την κατεύθυνση του περιορισμού ή αποτροπής τυχόν δυσμενών επιδράσεων.
Πέραν των εξελίξεων της οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας και της τεχνολογικής προόδου, σημαντικό είναι να επισημανθούν και οι επερχόμενες εξελίξεις στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει την ασφαλιστική αγορά.
Είναι γνωστό ότι έχει ξεκινήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση η διαδικασία αναθεώρησης της οδηγίας «Φερεγγυότητα ΙΙ», με σκοπό την προσαρμογή της στο υφιστάμενο οικονομικό περιβάλλον.
Οι αλλαγές δεν διαφαίνονται επαναστατικές, εν τούτοις η σημασία τους για την προστασία των καταναλωτών και τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Μεταξύ των σημαντικότερων αναθεωρήσεων εντάσσονται οι προτάσεις για την εισαγωγή πλαισίου μακροπροληπτικής εποπτείας, και εναρμονισμένου πλαισίου ανάκαμψης και εξυγίανσης ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Επίσης, προτείνεται η εναρμόνιση, σε έναν πρώτο βαθμό, των εθνικών θεσμικών πλαισίων λειτουργίας των Εγγυητικών Συστημάτων, με στόχο την ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών σε περίπτωση πτώχευσης ασφαλιστικών επιχειρήσεων με διασυνοριακές επιπτώσεις.
Επιτρέψτε μου, σε αυτό το σημείο, να κάνω μία ιδιαίτερη αναφορά στο άλλο σκέλος της ασφαλιστικής αγοράς, αυτό της διανομής των ασφαλιστικών προϊόντων και στη σημασία της επικοινωνίας των ασφαλιστικών επιχειρήσεων με τους ασφαλισμένους. Όποιες προσπάθειες γίνονται για αναβάθμιση του ρόλου της ιδιωτικής ασφάλισης έχουν νόημα μόνο εφόσον ξεκινούν και καταλήγουν στον ασφαλισμένο.
Αναφέρθηκα στην ανάγκη σύγχρονων ασφαλιστικών προϊόντων που θα ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες των καταναλωτών και επεσήμανα την ανάγκη για προσαρμογή στα δεδομένα που επιτάσσει η κλιματική αλλαγή με την επιλογή πράσινων επενδύσεων και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.
Η επίτευξη, όμως, αυτών των στόχων εξαρτάται από τη λειτουργία των δικτύων διανομής και τον τρόπο επικοινωνίας με τους υποψήφιους πελάτες. Ο διανομέας, εκτός από το να ενημερώνει έγκαιρα και έγκυρα τους υποψήφιους πελάτες για τα υφιστάμενα προϊόντα, οφείλει να αφουγκράζεται τις νέες ανάγκες που δημιουργούνται στους καταναλωτές και να τις επικοινωνεί στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις που εκπροσωπεί, υποστηρίζοντας μία αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ επιχειρήσεων και ασφαλισμένων.
Σήμερα, η κατάρτιση των διανομέων βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο διαχρονικά, γεγονός που αποδεικνύεται από την απαιτητική διαδικασία αρχικής πιστοποίησης και διατήρησής της που εποπτεύει η Τράπεζα της Ελλάδος. Μάλιστα, πρόσφατα επανήλθαν σε ρυθμούς κανονικότητας οι εξετάσεις πιστοποίησης των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών, που είχαν ανασταλεί εξαιτίας της πανδημίας.
Είναι άρα σημαντικό οι Διοικήσεις των ασφαλιστικών εταιρειών:
- να επενδύουν σε αποτελεσματικά δίκτυα διανομής,
- να υιοθετούν σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία, καθώς και
- να παρέχουν συνεχή εκπαίδευση των διανομέων,
Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να σημειώσω την αισιοδοξία μου για τη διεύρυνση του ρόλου της ιδιωτικής ασφάλισης στην ελληνική οικονομία και κοινωνία. Η ιδιωτική ασφάλιση κατάφερε να ανταπεξέλθει στις επιπτώσεις της πανδημίας, τόσο σε επίπεδο κεφαλαίων όσο και σε επίπεδο επιχειρησιακής λειτουργίας, αναδεικνύοντας παράλληλα τη σημασία του ρόλου της στη σύγχρονη πραγματικότητα. Θεωρώ ότι το σημερινό συνέδριο, με τα επίκαιρα θέματα που θέτει προς συζήτηση, επιβεβαιώνει ότι η ασφαλιστική αγορά έχει συνειδητοποιήσει τους στόχους της για την επόμενη ημέρα.
Από την πλευρά της, η Τράπεζα της Ελλάδος, θα συνεχίσει να είναι αρωγός στην προσπάθεια της ασφαλιστικής αγοράς να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες προκλήσεις, με γνώμονα τη διασφάλιση της διαφάνειας, της φερεγγυότητας και της εμπιστοσύνης με στόχο την ευημερία και προστασία των πολιτών.
Σας ευχαριστώ.