Συνέντευξη της Υποδιοικήτριας της Τράπεζας της Ελλάδος Χριστίνας Παπακωνσταντίνου στο capital.gr και τη δημοσιογράφο Βάσω Αγγελέτου για τις άμεσες πληρωμές
07/11/2022 - Άρθρα & Συνεντεύξεις
1. Η τεχνολογία των άμεσων πληρωμών έχει ήδη ξεκινήσει να μπαίνει στη ζωή των πολιτών. Πώς θα επεκταθεί στην αλληλεπίδραση του πολίτη με το Δημόσιο;
Πράγματι, το ευρύ κοινό σταδιακά εξοικειώνεται με την ιδέα των άμεσων πληρωμών (instant payments) και τις χρησιμοποιεί. Στην Ελλάδα, αλλά και πανευρωπαϊκά, η χρήση τους είναι μεγαλύτερη σε ορισμένες κατηγορίες πληρωμών (π.χ. στις πληρωμές από ιδιώτη σε ιδιώτη - P2P), ενώ η χρήση τους για αγορές προϊόντων εστιάζεται κυρίως στο ηλεκτρονικό εμπόριο.
Ωστόσο, οι άμεσες πληρωμές δεν αποτελούν ακόμη αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας κάθε Ευρωπαίου και Έλληνα πολίτη. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η διάδοση των άμεσων πληρωμών στην Ευρωπαϊκή Ένωση γίνεται σταδιακά από το 2017. Στις αρχές του 2022 οι άμεσες πληρωμές ήταν μόλις το 11% του συνόλου των εμβασμάτων σε ευρώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Για να έχει κάθε Ευρωπαίος πολίτης τη δυνατότητα άμεσων πληρωμών, χρειάζεται περαιτέρω υποστήριξη από τους φορείς της αγοράς και τα αρμόδια όργανα και αρχές. Προς αυτή την κατεύθυνση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πριν λίγες ημέρες νομοθετικές προτάσεις που έχουν στόχο να άρουν τα υφιστάμενα εμπόδια για την επέκταση των άμεσων πληρωμών. Οι προτεινόμενες στοχευμένες παρεμβάσεις, εφόσον θεσμοθετηθούν, αναμένεται να συμβάλουν αποφασιστικά στην επιτάχυνση στην ταχύτερη περαιτέρω διάδοσή τους στις συναλλαγές.
Πέρα όμως από τις νομοθετικές παρεμβάσεις, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι φορείς της αγοράς που εμπλέκονται σε μεγάλο αριθμό πληρωμών (π.χ. επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και φορείς του Δημοσίου) θα πρέπει να εμπλουτίσουν τις επιλογές που παρέχουν στους πολίτες, ενσωματώνοντας στις λειτουργίες τους και τη δυνατότητα διεκπεραίωσης συναλλαγών με άμεσες πληρωμές. Η Τράπεζα της Ελλάδος, ως τράπεζα του Δημοσίου, θεωρεί κρίσιμο οι συναλλαγές των πολιτών με το Δημόσιο να μπορούν να γίνονται με άμεσες πληρωμές. Αυτό θα γίνει εφικτό τον Φεβρουάριο του 2023 μόλις ολοκληρωθεί η υλοποίηση του ειδικού συστήματος υποστήριξης άμεσων πληρωμών στην Τράπεζα της Ελλάδος.
2. Σε ποιες κατηγορίες πληρωμών θα έχουν εφαρμογή οι άμεσες πληρωμές σε πρώτη φάση και ποιες θα προστεθούν αργότερα;
Η ευχέρεια διενέργειας άμεσων πληρωμών για ένα μεγάλο φάσμα πληρωμών υπάρχει ήδη στον εγχώριο τραπεζικό χώρο. Από το Δεκέμβριο του 2021, με την προσχώρηση στο πανευρωπαϊκό σχήμα “TIPS” (TARGET instant payment settlement) οι άμεσες πληρωμές είναι διαθέσιμες με ομοιόμορφους όρους και διαδικασίες για εγχώριες αλλά και για διασυνοριακές πληρωμές. Κατά συνέπεια, οι ελληνικές τράπεζες ήδη προσφέρουν στους πελάτες τους τη δυνατότητα άμεσων πληρωμών για μεγάλο φάσμα συναλλαγών (π.χ. μέσω e-banking ή mobile banking). Εναπόκειται όμως στις μεγάλες επιχειρήσεις και τους φορείς του Δημοσίου που συναλλάσσονται με το κοινό να προσαρμόσουν τα συστήματά τους ώστε να καταστεί πιο εύχρηστη η άμεση εκτέλεση των πληρωμών, παρέχοντας στους πολίτες την επιβεβαίωση της πληρωμής και ενσωματώνοντάς την ως συστατικό μέρος των διαδικασιών που απαιτούνται σε κάθε συναλλαγή.
Σε ό,τι αφορά το Δημόσιο, το σύστημα υποστήριξης άμεσων πληρωμών της Τράπεζας της Ελλάδος, που θα ολοκληρωθεί το Φεβρουάριο του 2023, θα επιτρέπει τη διενέργεια άμεσων πληρωμών δυνητικά σε όλο το φάσμα των συναλλαγών του Δημοσίου. Από την πλευρά τους, οι φορείς του Δημοσίου θα πρέπει να αναπτύξουν τις κατάλληλες διεπαφές ή εφαρμογές ώστε να είναι σε θέση να επιβεβαιώνουν την εκτέλεση των άμεσων πληρωμών στους πολίτες. Υποθέτω ότι αυτό θα υλοποιηθεί σταδιακά ανάλογα με τις προτεραιότητες που θα θέσει ο κάθε φορέας με βάση τις ανάγκες των συναλλασσομένων και τα δικά του κριτήρια. Βασική προτεραιότητα είναι, κατά την άποψή μου, η επιτάχυνση και διευκόλυνση της εξόφλησης οφειλών προς το Δημόσιο μέσω άμεσων πληρωμών στις περιπτώσεις όπου αυτή αποτελεί προϋπόθεση για την εκτέλεση συναλλαγών που έχουν σημασία για την ομαλή οικονομική δραστηριότητα.
Σημειώνω εδώ ότι οι νομοθετικές παρεμβάσεις που προτάθηκαν πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διευκολύνουν τις συναλλαγές με άμεσες πληρωμές, ασφαλώς και στην περίπτωση των φορέων του Δημοσίου. Ειδικότερα, στην περίπτωση των πληρωμών του Δημοσίου θεωρώ ότι διευκολύνουν περισσότερο οι προτάσεις που αφορούν την εξίσωση των τελών και προμηθειών για τα εμβάσματα, καθώς και την απλοποίηση των διαδικασιών ελέγχου κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
3. Ποια τα οφέλη για τα φυσικά και τα νομικά πρόσωπα;
Η πολιτική ενθάρρυνσης και επέκτασης των άμεσων πληρωμών, που έχει υιοθετηθεί στο πλαίσιο της Στρατηγικής Λιανικών Πληρωμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Στρατηγικής Πληρωμών του Ευρωσυστήματος, ενισχύει την κυκλοφορία του χρήματος και εν τέλει την οικονομική δραστηριότητα, απλοποιώντας και διευκολύνοντας το διαδικαστικό μέρος της εκτέλεσης συναλλαγών. Αυτό ισχύει και για τις πληρωμές που σχετίζονται με το Δημόσιο και τα πρόσωπα, φυσικά ή νομικά, που συναλλάσσονται με αυτό. Δεδομένου ότι με το Δημόσιο διενεργούνται πολλές, και συχνά πολύπλοκες και χρονοβόρες, διοικητικές διαδικασίες, η επιτάχυνση των πληρωμών που συνδέονται με αυτές συνιστά μείωση του διοικητικού βάρους και του χρόνου διεκπεραίωσής τους.
Στην πράξη, για να δώσουμε κάποια παραδείγματα, η άμεση εξόφληση μιας οφειλής θα διευκόλυνε αντίστοιχα και τη διαδικασία έκδοσης φορολογικής ενημερότητας. Ακόμη, ορισμένες πληρωμές σε τελωνεία, εφόσον είναι άμεσες, θα επιτάχυναν την απελευθέρωση εμπορευμάτων που βρίσκονται σε αναμονή για διακίνηση και εμπορία, μειώνοντας το συναφές κόστος. Υπάρχουν πολλά παρόμοια παραδείγματα όπου η ταχύτητα ολοκλήρωσης των συναλλαγών είναι προς όφελος της λειτουργίας της αγοράς και της αποτελεσματικής παροχής αγαθών και υπηρεσιών.
4. Σε ποιο βαθμό έχουν "αγκαλιάσει" τις άμεσες πληρωμές οι Έλληνες περίπου έναν χρόνο μετά την είσοδο της χώρας στο TIPS;
Όπως αναφέρθηκε, στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ποσοστό χρήσης των άμεσων πληρωμών για εμβάσματα ανήλθε σε 11% στις αρχές του 2022. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα είναι χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ωστόσο, η διείσδυση των άμεσων πληρωμών στην ελληνική αγορά έχει μια σημαντική δυναμική, καθώς το ποσοστό τους στο σύνολο των πληρωμών έχει σημειώσει εντυπωσιακή αύξηση μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα σε σχέση με άλλες χώρες όπου η υιοθέτηση των άμεσων πληρωμών είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα.
Επομένως, οι Έλληνες φαίνεται να είναι ιδιαίτερα δεκτικοί και ταχύτεροι ως προς την υιοθέτηση των άμεσων πληρωμών. Ενδεχομένως αυτό συνδυάζεται και με την ευρύτερη ψηφιοποίηση των συναλλαγών και την εξοικείωση του κοινού με μεγάλο φάσμα ηλεκτρονικών εφαρμογών σε διάφορους τομείς, τάση που επιταχύνθηκε μετά την πανδημία. Για αυτόν ακριβώς το λόγο κρίνουμε στην Τράπεζα της Ελλάδος ότι τώρα είναι ο κατάλληλος χρόνος να παρασχεθεί η δυνατότητα άμεσων πληρωμών και στις συναλλαγές των πολιτών με το Δημόσιο και να προβούμε σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες ώστε να υιοθετηθεί αυτός ο τρόπος πληρωμών με αποτελεσματικότητα και επιτυχία.
5. Ποια τα επόμενα σχέδια της Τράπεζας της Ελλάδος στον τομέα των πληρωμών; Πώς οραματίζεστε τις πληρωμές του μέλλοντος;
Η Τράπεζα της Ελλάδος αποδίδει μεγάλη προτεραιότητα στα θέματα των πληρωμών. Λειτουργώντας πάντοτε στο πλαίσιο της ευρύτερης στόχευσης του Ευρωσυστήματος, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για τον εκσυγχρονισμό και την καινοτομία στον τομέα των πληρωμών.
Η προώθηση των άμεσων πληρωμών αποτελεί έναν σημαντικό πυλώνα για την αναβάθμιση του περιβάλλοντος πληρωμών. Αλλά υπάρχουν και πολλές άλλες ενέργειες και πρωτοβουλίες με τον ίδιο στόχο. Η Τράπεζα της Ελλάδος συμμετέχει ενεργά στις επιμέρους δράσεις του Ευρωσυστήματος σε σχέση με τις κεντρικές του υποδομές και υπηρεσίες, όπως τις υπηρεσίες TARGET, όπου ολοκληρώνεται το έργο ενοποίησης Τ2-T2S (TARGET2-TARGET2 Securities) που εκσυγχρονίζει τις εν λόγω υπηρεσίες. Επίσης, σε επίπεδο Ευρωσυστήματος, με συμμετοχή και της Τράπεζας της Ελλάδος, είναι σε εξέλιξη η διερεύνηση για το ψηφιακό ευρώ. Εφόσον υιοθετηθεί, το ψηφιακό ευρώ θα αποτελέσει έναν επιπλέον σημαντικό πυλώνα στο περιβάλλον των πληρωμών, ενισχύοντας και το ρόλο των κεντρικών τραπεζών και του Ευρωσυστήματος στον τομέα των λιανικών πληρωμών.
Επιπρόσθετα, η Τράπεζα της Ελλάδος έχει αναπτύξει πρωτοβουλίες που διευκολύνουν την καινοτομία και την ανάπτυξη της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας – χώρος που συνδέεται άρρηκτα και με τις πληρωμές. Στο πλαίσιο αυτό, έχει θέσει σε λειτουργία και διαχειρίζεται έναν κόμβο καινοτομίας (FinTech Innovation Hub) και ένα προστατευμένο κανονιστικό περιβάλλον (Regulatory Sandbox) για την εφαρμογή καινοτόμων ιδεών και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών από τους παρόχους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, σύμφωνα με τις κανονιστικές υποχρεώσεις τους και χωρίς να απειλείται η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.