Άρθρο του Υποδιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Θεόδωρου Μητράκου στην εφημερίδα «Έθνος της Κυριακής» και «Ημερησία»: “ΤΑ SPV ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΒΗΜΑ για τη συνολική διευθέτηση των κόκκινων δανείων”
05/01/2019 - Άρθρα & Συνεντεύξεις
Η γρήγορη και αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα έχει πολλαπλασιαστικά θετικά αποτελέσματα, καθώς θα συμβάλλει στην εμπέδωση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, στην οικονομική ανάπτυξη και θα επιτρέψει στις ελληνικές τράπεζες να χρηματοδοτήσουν με νέα κεφάλαια και με πιο ευνοϊκούς όρους δυναμικές, καινοτόμες και εξωστρεφείς επιχειρήσεις, υπογραμμίζει σε συνέντευξη του στην «Ημερησία» ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Θεόδωρος Μητράκος. Μάλιστα αναφερόμενος στη δημιουργία των SPV σημειώνει χαρακτηριστικά πως: «θα ήταν ευχής έργον αν η συζήτηση αυτή είχε ευδοκιμήσει μερικά χρόνια πριν, υπερκεράζοντας τις τότε επιφυλάξεις των εταίρων μας».
• Ποια θεωρείτε ότι είναι η σημαντικότερη πρόκληση για τις ελληνικές τράπεζες;
Αδιαμφισβήτητα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Ο λόγος των μη εξυπηρετούμενων δανείων προς το σύνολο των δανείων του κλάδου παρέμεινε τον Σεπτέμβριο του 2018 σε εξαιρετικά υψηλό επίπεδο στο 46,7%, έναντι μόλις περίπου 4% κατά μέσο όρο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η απόσταση αυτή δείχνει το μέγεθος του προβλήματος. Οι προσπάθειες της Πολιτείας, των εποπτικών αρχών και των τραπεζών έχουν αρχίσει να αποδίδουν με τη σταδιακή, αλλά επιταχυνόμενη τα τελευταία τρίμηνα, μείωση του ύψους των μη εξυπηρετούμενων δανείων που διαμορφώθηκαν στα 84,7 δισ. ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2018, έναντι περίπου 107 δισ. ευρώ το Μάρτιο του 2016, οπότε είχε καταγραφεί και το υψηλότερο επίπεδό τους. Η συνολική διευθέτηση των οφειλών με δίκαιο, αποτελεσματικό και κοινωνικά ευαίσθητο τρόπο μπορεί να αποβεί επωφελής για όλους τους εμπλεκομένους.
• Τα υφιστάμενα εργαλεία είναι επαρκή για τη διαχείριση του προβλήματος;
Οι τράπεζες έχουν υλοποιήσει σημαντικές επενδύσεις και έχουν προχωρήσει στις κατάλληλες οργανωτικές μεταβολές για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Μάλιστα πρόσφατα υπέβαλαν αναθεωρημένους, φιλόδοξους και εφικτούς επιχειρησιακούς στόχους, ώστε το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων να υποχωρήσει σε περίπου 20% μέχρι το τέλος του 2021.
Το πρόβλημα είναι συστημικό και είναι εξαιρετικά θετική η συζήτηση που έχει ξεκινήσει τους τελευταίους μήνες σχετικά με το ενδεχόμενο υιοθέτησης πρόσθετων εργαλείων για την αποκλιμάκωση σε μονοψήφιο ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα των επόμενων δύο-τριών ετών.
• Έχουν διατυπωθεί διαφορετικές προτάσεις. Ποια είναι τα κριτήρια αξιολόγησης των προτάσεων αυτών;
Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και η Τράπεζα της Ελλάδος έχουν ήδη καταθέσει δύο ενδιαφέρουσες προτάσεις, που αποτελούν αναμφίβολα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Επίσης, το Υπουργείο Οικονομίας επεξεργάζεται σχετική πρόταση. Η καθεμία από αυτές τις προτάσεις έχει τα δικά της πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, και σε κάθε περίπτωση μπορεί να λειτουργήσουν και συμπληρωματικά. Η ελκυστικότητα της κάθε πρότασης εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, όπως είναι η ταχύτητα υλοποίησης, η πολυπλοκότητα και η ευελιξία του σχεδίου, η ευχέρεια έγκρισης από τους εμπλεκόμενους φορείς και κυρίως από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ανταγωνισμού, η διεθνής και ευρωπαϊκή εμπειρία, το αναμενόμενο επενδυτικό ενδιαφέρον, η επίπτωση στην κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών κ.ά. Η σχετική συζήτηση βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και θα απαιτηθεί χρόνος και εκτενής διαβούλευση για να ολοκληρωθεί.
Η βασική ιδέα των προτάσεων που έχουν ανακοινωθεί έγκειται στη μεταφορά μεγάλου μέρους των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τους ισολογισμούς των συστημικών τραπεζών σε μια ή περισσότερες Εταιρίες Ειδικού Σκοπού (Special Purpose Vehicle – SPV) και Εταιρίες Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων καθώς και στην παροχή εναλλακτικών τρόπων κάλυψης των πρόσθετων ζημιών που τυχόν θα δημιουργηθούν (μέσω της παροχής εγγυήσεων του Δημοσίου, μεταφοράς μέρους της αναβαλλόμενης φορολογίας των τραπεζών κ.ά.), ώστε οι αποτιμήσεις των εν λόγω δανείων να προσεγγίσουν τις τιμές της αγοράς και να προσελκύσουν το ενδιαφέρον διεθνών επενδυτών. Προς την κατεύθυνση αυτή κινείται ουσιαστικά και πρόσφατη ανακοίνωση συστημικής τράπεζας για λύση την οποία έχει σχεδιάσει να δρομολογήσει αποκλειστικά με ίδια μέσα και κεφάλαια στο πλαίσιο απορρόφησης μιας συνδεδεμένης εταιρείας διαχείρισης ακίνητης περιουσίας.
Από την πλευρά μου θα ήθελα να τονίσω ότι η υιοθέτηση τέτοιων πρόσθετων εργαλείων, αποτελεί προτεραιότητα και είναι από κάθε πλευρά ευπρόσδεκτη για την γρήγορη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, την οικονομική ανάπτυξη και την εμπέδωση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Θα ήταν μάλιστα ευχής έργον αν η συζήτηση αυτή είχε ευδοκιμήσει μερικά χρόνια πριν υπερκεράζοντας τις τότε επιφυλάξεις των εταίρων μας.
• Όταν τα «κόκκινα» δάνεια μεταφερθούν στα SPV οι ισολογισμοί τυπικά θα καθαρίσουν, λύνεται όμως το πραγματικό πρόβλημα;
Η γρήγορη και δραστική μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα συμβάλει στη μείωση του κόστους πιστωτικού κινδύνου των τραπεζών, την αποκλιμάκωση του κόστους χρηματοδότησής τους, τη βελτίωση της οργανικής κερδοφορίας τους και τη θωράκιση της κεφαλαιακής τους επάρκειας. Εν συντομία, θα τους επιτρέψει να διαμορφώσουν ένα υγιές και βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο που θα εστιάζει στο διαμεσολαβητικό τους ρόλο και θα είναι ελκυστικό στους διεθνείς επενδυτές.
Η επιτυχής μεταφορά των μη εξυπηρετούμενων δανείων εκτός των ισολογισμών των τραπεζών θα έχει πολλαπλασιαστικά θετικά αποτελέσματα, καθώς θα επιτρέψει στις ελληνικές τράπεζες να χρηματοδοτήσουν με νέα κεφάλαια και με πιο ευνοϊκούς όρους δυναμικές, καινοτόμες και εξωστρεφείς επιχειρήσεις, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας και τη μεταστροφή του παραγωγικού της μοντέλου υπέρ των κλάδων των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών.
Κατά συνέπεια, η εξέλιξη αυτή αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για τη συνολική διευθέτηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων με πλεονεκτήματα τόσο για τις τράπεζες όσο και για την πραγματική οικονομία, χωρίς βέβαια να εξαλείφει το πρόβλημα.
• Πώς θα διαμορφωθεί ο χάρτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων τα επόμενα χρόνια; Δίπλα στις συστημικές τράπεζες θα δημιουργηθούν Εταιρείες Ειδικού Σκοπού και 2, 3 ή 4 μεγάλες εταιρείες διαχείρισης για κόκκινα δάνεια;
Πράγματι, ο ελληνικός τραπεζικός τομέας εμφανίζει υψηλό βαθμό συγκέντρωσης με τις τέσσερις συστημικές τράπεζες να ελέγχουν το 97% του ενεργητικού του τραπεζικού τομέα. Η αναδιάταξη του τραπεζικού τομέα συντελέστηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών καθώς και μέσω της εξυγίανσης μη βιώσιμων πιστωτικών ιδρυμάτων.
Όσον αφορά τις εταιρείες διαχείρισης, η Τράπεζα της Ελλάδος έχει ήδη δώσει άδεια λειτουργίας σε 15 εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις και κάποιες από τις εταιρείες αυτές διαχειρίζονται ήδη σημαντικά χαρτοφυλάκια. Η δημιουργία Εταιρειών Ειδικού Σκοπού και η ανάθεση περαιτέρω χαρτοφυλακίων στις εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό στον εν λόγω τομέα και θα επιτρέψει την αξιοποίηση της τεχνογνωσίας των εξειδικευμένων αυτών εταιρειών. Είναι πιθανό και στον κλάδο των εταιρειών διαχείρισης να δούμε συγχωνεύσεις και προσπάθειες για συνέργειες.
• Πως θα στελεχωθούν οι εταιρείες αυτές;
Οι εταιρείες που ήδη δραστηριοποιούνται στην αγορά αναγνωρίζουν την υψηλή κατάρτιση του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού στην Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε ότι στο πλαίσιο των προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου των ελληνικών τραπεζών πολλές χιλιάδες έμπειρων τραπεζοϋπαλλήλων έχουν αποχωρήσει και μπορούν να επανδρώσουν επάξια τις εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων. Άλλωστε, η υψηλή τεχνογνωσία του ανθρώπινου δυναμικού στην ελληνική αγορά εργασίας διαπιστώνεται από όλους τους διεθνείς οργανισμούς αλλά και από τους ιδιώτες θεσμικούς επενδυτές.
• Πότε θα καθαρίσει το τοπίο από τα κόκκινα δάνεια;
Η αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε επίπεδο τραπεζών είναι πλέον εφικτή στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα της επόμενης τριετίας. Σύμμαχος στην προσπάθεια αυτή τα επόμενα τρίμηνα θα είναι οι θετικοί ρυθμοί ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, με την αύξηση της απασχόλησης, τη μείωση της ανεργίας, τη βελτίωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών και την ενίσχυση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων. Η βελτίωση των οικονομικών συνθηκών θα επιδράσει θετικά τόσο στη ζήτηση όσο και στην προσφορά δανείων, αλλά και στην πιστωτική συμπεριφορά των δανειοληπτών. Παράλληλα, η ελληνική αγορά ακινήτων, παρουσιάζοντας ελκυστικές αποδόσεις αλλά και πραγματικές ευκαιρίες, έχει αρχίσει σταδιακά να ανακάμπτει και αναμένεται να διαδραματίσει εκ νέου σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας, και να διευκολύνει τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων μέσω της αύξησης της αξίας των εμπράγματων εξασφαλίσεων και των τιμών πώλησης των επισφαλών δανείων στη δευτερογενή αγορά.