EN

Δελτία Τύπου

  • Κοινοποίηση:

Πεντηκοστό έβδομο τεύχος του Οικονομικού Δελτίου της Τράπεζας της Ελλάδος

01/08/2023 - Δελτία Τύπου

Κυκλοφόρησε το 57ο τεύχος (Ιούλιος 2023) του Οικονομικού Δελτίου της Τράπεζας της Ελλάδος.

Οι μελέτες που δημοσιεύονται στο Οικονομικό Δελτίο απηχούν, όπως πάντοτε, τις απόψεις των συγγραφέων και όχι κατ’ ανάγκην της Τράπεζας της Ελλάδος.

Στο 57ο τεύχος δημοσιεύονται οι εξής τρεις μελέτες:

Σοφία Λαζαρέτου και Γιώργος Παλαιοδήμος: «Εκτίμηση των επιπτώσεων του πληθωρισμού στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδος: Μακροοικονομικές συνέπειες και προτάσεις πολιτικής»

Το 2022, το κόστος ζωής αυξήθηκε διεθνώς, ωθώντας τον ήδη αυξανόμενο πληθωρισμό σε επίπεδα που δεν είχαν παρατηρηθεί επί δεκαετίες. Οι διαταραχές από την πλευρά της προσφοράς προϊόντων, ιδίως οι στρεβλώσεις στην παγκόσμια αγορά ενέργειας και τροφίμων που προέκυψαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις επακόλουθες κυρώσεις, οδήγησαν και στην Ελλάδα σε απότομη αύξηση του πληθωρισμού, ο οποίος κορυφώθηκε το Σεπτέμβριο του 2022 και ακολουθεί έκτοτε βραδεία πτωτική τάση. Ωστόσο, ο πληθωρισμός τροφίμων και ο πυρήνας του πληθωρισμού δείχνουν διάρκεια και επιμονή.

Κύριο αντικείμενο της μελέτης είναι ο ποσοτικός προσδιορισμός των επιπτώσεων του υψηλού πληθωρισμού στα βασικά δημοσιονομικά μεγέθη της Ελλάδος (φορολογικά έσοδα, πρωτογενείς δημόσιες δαπάνες και πρωτογενές αποτέλεσμα), λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις των έκτακτων οικονομικών συνθηκών που διαμορφώθηκαν λόγω της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης, τουλάχιστον στην αρχική της φάση. Για το σκοπό αυτό, οι συγγραφείς χρησιμοποιούν ένα αυτοπαλίνδρομο υπόδειγμα κατά Bayes για την ελληνική οικονομία. Κατά κανόνα, μια μέτρια αύξηση του πληθωρισμού θεωρείται ευνοϊκή για τα δημόσια οικονομικά, κυρίως διότι ο πληθωρισμός αυξάνει τα ονομαστικά φορολογικά έσοδα και, αυξάνοντας το ονομαστικό ΑΕΠ, διευκολύνει, ceteris paribus, την αποπληρωμή του χρέους. Πράγματι, η μεγάλη μείωση του λόγου του δημόσιου χρέος προς το ΑΕΠ στην Ελλάδα το 2022 οφείλεται κυρίως στην επιτάχυνση του πληθωρισμού. Σε γενικές γραμμές, στις άμεσες επιπτώσεις της ανόδου του πληθωρισμού περιλαμβάνονται οι επιπτώσεις της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των παραμέτρων του φορολογικού συστήματος και οι επιπτώσεις στις φορολογικές βάσεις σε ονομαστικούς όρους. Από την εμπειρική ανάλυση προκύπτει ότι, ενώ βραχυπρόθεσμα (στη διάρκεια ενός έτους) τα φορολογικά έσοδα και οι πρωτογενείς δημόσιες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώνονται σχεδόν παράλληλα, χωρίς να επηρεάζουν σημαντικά το πρωτογενές αποτέλεσμα, μεσοπρόθεσμα η επίδραση της ανόδου του πληθωρισμού συναρτάται με το είδος της πληθωριστικής διαταραχής. Συγκεκριμένα, η επίπτωση στο πρωτογενές αποτέλεσμα ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι μικρή και μη σημαντική και ως εκ τούτου δεν επιδεινώνει τη δημοσιονομική θέση της χώρας στην περίπτωση του πληθωρισμού ζήτησης, ενώ στην περίπτωση του πληθωρισμού κόστους, είναι αρνητική, σημαντική και έχει διάρκεια, συνδέεται δε μεσοπρόθεσμα με αρνητικές επιδράσεις στην οικονομική δραστηριότητα και στα φορολογικά έσοδα. Συμπερασματικά, κρίσιμης σημασίας για τον ποσοτικό και χρονικό προσδιορισμό των επιπτώσεων μιας αύξησης του πληθωρισμού και κατ’ επέκταση για τον καθορισμό του είδους της αντίδρασης της οικονομικής πολιτικής, είναι να διαπιστωθεί εγκαίρως αν η πληθωριστική έκπληξη οφείλεται σε διαταραχές στη συνολική ενεργό ζήτηση (πληθωρισμός ζήτησης) ή σε διαταραχές στη συνολική προσφορά προϊόντος (πληθωρισμός κόστους).

Ηρώ Κοφινά και Φίλιππος Πετρουλάκης: «Προσδιοριστικοί παράγοντες του πληθωρισμού στην ελληνική οικονομία»

Για περισσότερες από δύο δεκαετίες, ο πληθωρισμός διατηρήθηκε διεθνώς σε χαμηλά επίπεδα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, μια σειρά από διαταραχές, όπως η πανδημία, τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες, η επεκτατική μακροοικονομική πολιτική και, ίσως κυρίως, ο πόλεμος στην Ουκρανία, οδήγησαν τον πληθωρισμό σε υψηλά δεκαετιών στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες, μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα. Η κατανόηση των αιτιών αυτής της ανόδου του πληθωρισμού είναι καίριας σημασίας για τον κατάλληλο σχεδιασμό μέτρων πολιτικής. Η νομισματική πολιτική κατά κανόνα δεν αντιδρά σε πρόσκαιρες διαταραχές της προσφοράς, που συνήθως προέρχονται από τις αγορές ενέργειας και τροφίμων, αφενός γιατί τέτοιες διαταραχές δεν επηρεάζουν μεσοπρόθεσμα το γενικό πληθωρισμό, αφετέρου διότι τα εργαλεία της νομισματικής πολιτικής ενεργούν πρωτίστως μέσω της ζήτησης.

Ωστόσο, είναι δύσκολο να αναγνωριστεί το είδος της πληθωριστικής διαταραχής, ιδίως όταν και τα δύο είδη διαταραχής επηρεάζουν τις τιμές προς την ίδια κατεύθυνση. Για παράδειγμα, μια άνοδος των τιμών μπορεί να είναι αποτέλεσμα αρνητικής διαταραχής της προσφοράς (που μειώνει τo παραγωγικό δυναμικό ή/και αυξάνει τo οριακό κόστος παραγωγής), αλλά και θετικής διαταραχής (δηλ. αύξησης) της ζήτησης. Αυτή η δυσκολία είναι ιδιαίτερα έντονη όταν τέτοιες διαταραχές συμβαίνουν ταυτόχρονα, όπως κατά την πρόσφατη περίοδο ανόδου του πληθωρισμού, κατά την οποία η αύξηση του κόστους της ενέργειας συνέπεσε με την εφαρμογή επεκτατικών δημοσιονομικών πολιτικών και με τη γενικότερη αύξηση της κατανάλωσης που επέφερε το τέλος της πανδημίας.

Στη μελέτη εφαρμόζεται το νέο πλαίσιο ανάλυσης διαταραχών του Shapiro (2022) σε δεδομένα για την Ελλάδα και εκτιμάται η επιμέρους συμβολή των διαταραχών προσφοράς και ζήτησης στην εξέλιξη του πληθωρισμού κατά την πρόσφατη περίοδο, καθώς και για την περίοδο 2001-2019. Το υπόδειγμα εκτιμά τις διαταραχές για κάθε κλάδο της οικονομίας χωριστά, επιτυγχάνοντας την αναγνώριση του είδους της διαταραχής βάσει της υπόθεσης πως οι διαταραχές ζήτησης μεταβάλλουν τόσο τις τιμές όσο και την κατανάλωση προς την ίδια κατεύθυνση (ανοδική ή καθοδική), ενώ οι διαταραχές προσφοράς μεταβάλλουν τις τιμές και την κατανάλωση προς αντίθετες κατευθύνσεις. Διαπιστώνεται, μεταξύ άλλων, ότι κατά την πρόσφατη περίοδο οι εξελίξεις από την πλευρά της προσφοράς είχαν ελαφρώς σημαντικότερη επίδραση στο γενικό πληθωρισμό από ό,τι οι εξελίξεις από την πλευρά της ζήτησης αλλά σαφώς μεγαλύτερη επίδραση στην πορεία του πυρήνα του πληθωρισμού. Συνάγεται ότι η πρόσφατη αύξηση του πληθωρισμού δεν ήταν εύκολο να μετριαστεί αποκλειστικά με μέτρα νομισματικής πολιτικής, τα οποία είναι γνωστό ότι αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τον πληθωρισμό ζήτησης. Μολαταύτα, η άσκηση περιοριστικής νομισματικής πολιτικής παραμένει ενδεδειγμένη και σε περιόδους παρατεταμένου πληθωρισμού προσφοράς, για την αποτροπή της δημιουργίας πληθωριστικών προσδοκιών.

Μαριάνθη Αναστασάτου και Σοφία Ανυφαντάκη: «Επισκόπηση δημοσιονομικών μέτρων στήριξης και μακροοικονομικών εξελίξεων στη ζώνη του ευρώ και στις ΗΠΑ την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19)»

Η πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19) είχε σοβαρές υγειονομικές και οικονομικές επιπτώσεις στις χώρες της ζώνης του ευρώ και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για να αντιμετωπίσουν το βραχυπρόθεσμο οικονομικό κόστος και τις πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της κρίσης, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής υιοθέτησαν μέτρα οικονομικής στήριξης, ιδίως δημοσιονομικά.

Η μελέτη παρουσιάζει αρχικά μια επισκόπηση των μέτρων δημοσιονομικής στήριξης που εφαρμόστηκαν στις δύο περιοχές. Οι παρεμβάσεις αποσκοπούσαν στη συγκράτηση της πτώσης της κατανάλωσης μέσω της υποστήριξης του διαθέσιμου εισοδήματος και στη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Τα μέτρα κατατάσσονται σε δυο κατηγορίες, ανάλογα με το αν έχουν ή όχι άμεση δημοσιονομική επίπτωση. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν π.χ. οι εισοδηματικές μεταβιβάσεις προς τα νοικοκυριά και οι αναστολές πληρωμής φόρων, ενώ στη δεύτερη εντάσσονται μέτρα για τη διατήρηση της ρευστότητας και της φερεγγυότητας των επιχειρήσεων, όπως κρατικές εγγυήσεις και κρατικά δάνεια. Η ποσοτική αποτίμηση, αν και εμφανίζει κάποιες δυσκολίες, δείχνει πως τόσο οι χώρες της ζώνης του ευρώ όσο και οι ΗΠΑ έλαβαν μέτρα σημαντικού ύψους, ενώ στις ΗΠΑ καταγράφεται μεγαλύτερη σωρευτική μεταβολή του πρωτογενούς δημοσιονομικού αποτελέσματος. Επιπρόσθετα, διαπιστώνεται πως το μίγμα πολιτικών ήταν διαφορετικό μεταξύ των δύο περιοχών, με τις ΗΠΑ να χρησιμοποιούν κυρίως μέτρα με άμεσο δημοσιονομικό αποτύπωμα και τη ζώνη του ευρώ να εστιάζει σε στήριξη χωρίς άμεση δημοσιονομική επίπτωση.

Στη συνέχεια εξετάζονται οι επιδράσεις της πανδημίας και των πολιτικών στήριξης στις οικονομίες των χωρών-μελών της ζώνης του ευρώ και των ΗΠΑ. Οι οικονομίες των δύο περιοχών έχουν πλέον αμφότερες ανακάμψει σημαντικά και το ΑΕΠ έχει ξεπεράσει το προ πανδημικής κρίσης επίπεδο. Η ανάκαμψη στις ΗΠΑ προήλθε σε σημαντικό βαθμό από την κατανάλωση. Στη ζώνη του ευρώ, ενώ τα εισοδήματα και η απασχόληση έχουν ανακάμψει, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τη ζήτηση, η οποία υστερεί ακόμη σε σχέση με το προ της πανδημίας επίπεδο, τόσο λόγω της κατανάλωσης όσο και λόγω των επενδύσεων. Οι διαφορετικές αυτές εξελίξεις δείχνουν ότι ο υψηλός πληθωρισμός που αντιμετωπίζουν σήμερα οι δύο οικονομίες έχει διαφορετική προέλευση: οι επιδράσεις από την πλευρά της ζήτησης είναι πιο σημαντικές στις ΗΠΑ σε σχέση με τη ζώνη του ευρώ.

Τέλος, σε κλαδικό επίπεδο, οι επιπτώσεις της πανδημίας ήταν σημαντικότερες από άποψη απασχόλησης, προστιθέμενης αξίας και παραγωγικότητας της εργασίας, σε τομείς δραστηριότητας στους οποίους απαιτείται εκτεταμένη ανθρώπινη επαφή (π.χ. «Τέχνες, Διασκέδαση και Ψυχαγωγία» και «Δραστηριότητες Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος»). Ωστόσο, στη μεταπανδημική περίοδο ορισμένοι τομείς, όπως ο κλάδος «Ενημέρωση και Επικοινωνία», αναπτύχθηκαν γρήγορα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η πανδημία ενδεχομένως απoτέλεσε καταλύτη για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την αυτοματοποίηση κάποιων διεργασιών, συμβάλλοντας ενδεχομένως στην αναμόρφωση της παραγωγικής διαδικασίας και της αγοράς εργασίας στο μέλλον.

Περισσότερες πληροφορίες:

Στο 57ο τεύχος περιλαμβάνονται επίσης περιλήψεις των “Δοκιμίων Εργασίας”, τα οποία δημοσίευσε (στην αγγλική γλώσσα) το Τμήμα Ειδικών Μελετών της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης και Μελετών της Τράπεζας στο διάστημα Δεκεμβρίου 2022-Ιουλίου 2023.

Σχετικός σύνδεσμος:

Το τεύχος του Οικονομικού Δελτίου είναι διαθέσιμο στην αγγλική γλώσσα και σε ηλεκτρονική μορφή στον παρακάτω σύνδεσμο: Πεντηκοστό έβδομο τεύχος του Οικονομικού Δελτίου της Τράπεζας της Ελλάδος.

​​ 
Αυτό το website χρησιμοποιεί cookies για την βελτιστοποίηση της εμπειρίας σας. Μάθετε περισσότερα
Αποδέχομαι