Τριακοστό έκτο τεύχος του Οικονομικού Δελτίου της Τράπεζας της Ελλάδος
31/05/2012 - Δελτία Τύπου
Κυκλοφόρησε το 36ο τεύχος (Απριλίου 2012) του Οικονομικού Δελτίου της Τράπεζας της Ελλάδος.
Οι μελέτες που δημοσιεύονται στο Οικονομικό Δελτίο απηχούν, όπως πάντοτε, τις απόψεις των συγγραφέων και όχι κατ' ανάγκην της Τράπεζας της Ελλάδος.
Στο 36ο τεύχος δημοσιεύονται οι εξής τρείς μελέτες:
Θεόδωρος Παπασπύρου: «Η βιωσιμότητα της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και οι προοπτικές των οικονομιών της περιφέρειας»
Η κρίση δημόσιου χρέους στην περιφέρεια της ζώνης του ευρώ έχει οδηγήσει πολλούς αναλυτές σε δυσμενή αποτίμηση της πορείας της ζώνης του ευρώ και σε δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον της. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση παραγνωρίζει σημαντικά επιτεύγματα της ζώνης του ευρώ κατά τα πρώτα 10 χρόνια της λειτουργίας της.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση προχωρεί μέσα από κατά περιόδους κρίσεις, που καθιστούν φανερή την ανάγκη για θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό αναμένεται να συμβεί και τώρα, παρά τις σημαντικές δυσκολίες. Οι μεταρρυθμίσεις στην οικονομική διακυβέρνηση και οι αποφάσεις για τους μηχανισμούς στήριξης και την εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα έχουν ενισχύσει σημαντικά το «οπλοστάσιο» της ζώνης του ευρώ απέναντι στην κρίση, ενώ η στρατηγική «Ευρώπη 2020» παρέχει το πλαίσιο για μία δυναμική πολιτική διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και οικονομικής ανάπτυξης. Μολαταύτα, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι υφιστάμενοι μηχανισμοί θα πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω ή να δημιουργηθούν νέα εργαλεία, όπως τα ευρωομόλογα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις.
Η ανάλυση των δυσκολιών τις οποίες αντιμετωπίζουν οι χώρες που βρίσκονται στο επίκεντρο της κρίσης δημόσιου χρέους δείχνει ότι αυτές δεν είναι ανυπέρβλητες, καθώς οφείλονται στην επίδραση αφενός συγκυριακών παραγόντων κατά την πρώτη δεκαετία της ΟΝΕ και αφετέρου λανθασμένων οικονομικών πολιτικών, όπως η ανεπαρκής δημοσιονομική προσαρμογή και η μεταρρυθμιστική αδράνεια, οι οποίες είναι αναστρέψιμες. Σύμφωνα με τη μελέτη, δεν υπάρχει αναπόδραστη τάση για υψηλό πληθωρισμό, μεγάλα ελλείμματα και χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στις εν λόγω οικονομίες, ώστε να προεξοφλείται αδυναμία συνύπαρξής τους με άλλες οικονομίες υψηλών επιδόσεων εντός της ζώνης του ευρώ.
Όταν η παρούσα κρίση θα έχει ξεπεραστεί – με όραμα, μέθοδο και αποφασιστικότητα – τόσο σε επίπεδο ευρωζώνης όσο και σε εθνικό επίπεδο, και οι οικονομίες του ευρωπαϊκού νότου θα έχουν υιοθετήσει ένα πιο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, θα μπορέσουν κάλλιστα να βελτιώσουν τις οικονομικές επιδόσεις τους τις προσεχείς δεκαετίες, καθώς οι περισσότερες από αυτές είναι ακόμη «οικονομίες σε διαδικασία σύγκλισης», με υψηλό αναπτυξιακό δυναμικό και σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αυτή η προοπτική απαιτεί μία διαρκή διαδικασία μεταρρυθμίσεων, μέσω της καλύτερης αφομοίωσης των αποφάσεων των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Απαιτεί επίσης συνειδητή και πλήρη εφαρμογή των «κανόνων του παιχνιδιού» της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ, καθώς η εμπειρία έχει δείξει ότι τα μέγιστα οφέλη τα αποκομίζει όποια χώρα υιοθετεί και εφαρμόζει πλήρως αυτή την πολιτική, εφόσον η συμμετοχή στη ζώνη του ευρώ αποτελεί στρατηγική της επιλογή.
Κώστας Ν. Κανελλόπουλος: «Απασχόληση και ροές εργαζομένων στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης»
Η απώλεια 434 χιλιάδων θέσεων εργασίας από την έναρξη της τρέχουσας οικονομικής κρίσης (το γ΄ τρίμηνο του 2008) μέχρι την άνοιξη του 2011 δεν κατανέμεται αναλογικά μεταξύ των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας. Τις μεγαλύτερες απώλειες εμφανίζουν οι κατασκευές και η μεταποίηση συνολικά. Υπάρχουν ωστόσο κλάδοι της μεταποίησης με σχετικά μικρές απώλειες θέσεων εργασίας, όπως τα τρόφιμα και ποτά και οι φαρμακευτικές βιομηχανίες. Η γεωργία επίσης δεν εμφανίζει σημαντικές απώλειες απασχόλησης, ενώ στα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια η μείωση είναι κοντά στο μέσο όρο.
Παράλληλα, την περίοδο αυτή καταγράφονται περίπου 350 χιλιάδες προσλήψεις ετησίως, που ισοδυναμούν με το 8% της απασχόλησης, καθώς και 487 χιλιάδες αποχωρήσεις απασχολουμένων, οι οποίοι κατευθύνονται είτε προς άλλη εργασία είτε προς την ανεργία είτε εκτός αγοράς εργασίας, οπότε σχεδόν οι 19 στους 100 απασχολουμένους κάθε έτος αλλάζουν εργασία. Πέρα από κλάδους που υπόκεινται σε σημαντική εποχικότητα, αξιόλογο αριθμό προσλήψεων εμφανίζουν και άλλοι κλάδοι όπως τα τρόφιμα και ποτά, το εμπόριο και η εκπαίδευση. Συνάγεται έτσι ότι υπάρχει κλαδικός δυναμισμός στην αγορά εργασίας και προσαρμογή της απασχόλησης στις ανάγκες των επιχειρήσεων.
Αν και τα ποσοστά προσλήψεων και αποχωρήσεων εμφανίζονται μικρότερα από τα αντίστοιχα στις χώρες της ΕΕ, οι πρόσφατες θεσμικές αλλαγές (η αναμόρφωση της νομοθεσίας προστασίας της απασχόλησης, καθώς και η ευχερέστερη σύναψη συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου) αναμένεται να ενισχύσουν περαιτέρω την κινητικότητα των εργαζομένων, η οποία συμβάλλει στην προσαρμογή της οικονομίας. Οι κλάδοι που προαναφέρθηκαν και που επέδειξαν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και κινητικότητα απασχόλησης στην οικονομική κρίση είναι εκτεθειμένοι στο διεθνή ανταγωνισμό και παράγουν ως επί το πλείστον διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα ή υπηρεσίες. Θα μπορούσαν συνεπώς να θεωρηθούν ως δυνητικά οχήματα εξόδου από την τρέχουσα κρίση. Προς τούτο, χρειάζεται να ενισχυθούν με την υλοποίηση, στους εν λόγω κλάδους, ώριμων επενδυτικών σχεδίων και κλαδικών πολιτικών κατάρτισης και ενίσχυσης της απασχόλησης, με την παραχώρηση προτεραιότητας σε αντίστοιχα κλαδικά ερευνητικά προγράμματα, με τη διευκόλυνση της εισόδου όσων επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν σε αυτούς, καθώς και με την ενθάρρυνση της ανάπτυξης σύγχρονων δικτύων εμπορίας και διάθεσης των προϊόντων (αγροτικών και βιομηχανικών) στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
Φαίδων Καλφάογλου: «Το πλαίσιο της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών»
Η έννοια της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών είναι τεχνικά δύσκολη και περίπλοκη. Η διεθνής κοινότητα έχει καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για την εξειδίκευση των συναφών όρων και την εισαγωγή ενός πλέγματος ρυθμιστικών διατάξεων, που είναι πλέον γνωστές ως “Κανονιστικό Πλαίσιο της Βασιλείας”. Η διαχρονική εξέλιξη του ρυθμιστικού αυτού πλαισίου έχει ακολουθήσει την εξελικτική πορεία των διεθνών αγορών και αποτυπώνει τη συσσωρευμένη εμπειρία που έχει αποκτηθεί κατά την προσπάθεια αντιμετώπισης των εκάστοτε χρηματοοικονομικών δυσχερειών.
Οι ρυθμιστικές αυτές διατάξεις αποσκοπούν στην αποτροπή της υπερβολικής ανάληψης κινδύνου από τις τράπεζες και, μέσω αυτής, στην προστασία των καταθετών. Υιοθετείται ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας, που αποτελεί βασικό εργαλείο προληπτικής εποπτείας, και ορίζεται ότι τα απαιτούμενα κεφάλαια μιας τράπεζας είναι, κατ’ ελάχιστο, 8% του συνολικού ύψους των επενδύσεών της, σταθμισμένων με τον αντίστοιχο βαθμό κινδύνου. Στόχος είναι η δημιουργία ενός αποθέματος κεφαλαίων που θα μπορούσε να απορροφήσει ενδεχόμενες ζημίες, ώστε να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη λειτουργία των τραπεζών. Προσδιορίζονται τόσο τα συστατικά του αποθέματος, δηλαδή ποια χρηματοοικονομικά μέσα μπορούν να θεωρηθούν ως κεφάλαια, όσο και ο τρόπος υπολογισμού του κινδύνου των επενδύσεων, βάσει του οποίου υπολογίζεται το αναγκαίο ύψος του αποθέματος κεφαλαίων. Προβλέπονται επίσης εναλλακτικές προσεγγίσεις ως προς την εκτίμηση των κινδύνων, με κοινή συνισταμένη την αρχή ότι όσο μεγαλύτεροι είναι οι κίνδυνοι, τόσο περισσότερα θα πρέπει να είναι τα απαιτούμενα κεφάλαια.
Η παρούσα μελέτη αναλύει όσο το δυνατόν πληρέστερα και με μη τεχνικό τρόπο την έννοια της κεφαλαιακής επάρκειας, εξετάζοντας τα κριτήρια για την υπαγωγή ενός χρηματοοικονομικού μέσου στο απόθεμα κεφαλαίου, καθώς και τις εναλλακτικές μεθοδολογίες που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της επικινδυνότητας των τοποθετήσεων των τραπεζών.
* * *
Στο 36ο τεύχος περιλαμβάνονται επίσης περιλήψεις των "Δοκιμίων εργασίας" τα οποία δημοσίευσε (στην αγγλική γλώσσα) ο Τομέας Ειδικών Μελετών της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της Τράπεζας στο διάστημα Απριλίου 2011- Απριλίου 2012.
Το τεύχος του Οικονομικού Δελτίου είναι διαθέσιμο και σε ηλεκτρονική μορφή στο δικτυακό τόπο της Τράπεζας της Ελλάδος: http://www.bankofgreece.gr/Publications/oikodelt201204.pdf