Mία από τις κύριες αρμοδιότητες της Τράπεζας της Ελλάδος είναι η προώθηση και η επίβλεψη της ομαλής λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων πληρωμών και των μέσων πληρωμής (άρθρο 2, εδάφ./στοιχείο ε’, του Καταστατικού της).
Στο πλαίσιο αυτό, η επίβλεψη που ασκεί η Τράπεζα της Ελλάδος αποσκοπεί στην πρόληψη και την έγκαιρη αντιμετώπιση των κινδύνων στους οποίους είναι εκτεθειμένα τα συστήματα πληρωμών, όπως είναι ο νομικός, ο πιστωτικός, ο λειτουργικός και ο κίνδυνος ρευστότητας, με στόχο τη διατήρηση της αξιοπιστίας και της αποτελεσματικότητάς τους και, κατ’ επέκταση, τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.
Αντιστοίχως, η επίβλεψη των μέσων πληρωμής αποσκοπεί στην ασφάλεια και την αποδοτικότητα αυτών και προς τούτο επικεντρώνεται στον περιορισμό των κινδύνων που ενδέχεται να διαταράξουν την εμπιστοσύνη του κοινού στα μέσα πληρωμής και γενικότερα στο νόμισμα.
Ο σκοπός και το πεδίο εφαρμογής της επίβλεψης καθορίζονται με την Πράξη Συμβουλίου Νομισματικής Πολιτικής 50/31.7.2002, στην οποία εξειδικεύονται:
α) το πλαίσιο αρχών και προτύπων που πρέπει να διέπουν τη λειτουργία των συστημάτων πληρωμών και των μέσων πληρωμής,
β) ο τρόπος και τα εργαλεία για την άσκηση της επίβλεψης και
γ) τα στοιχεία και οι πληροφορίες που οφείλουν να υποβάλλουν στην Τράπεζα της Ελλάδος οι φορείς διαχείρισης των συστημάτων πληρωμών και των συστημάτων ηλεκτρονικού χρήματος, καθώς και τα πιστωτικά ιδρύματα και άλλοι φορείς παροχής υπηρεσιών πληρωμών.
Άσκηση της επίβλεψης των συστημάτων πληρωμών
Η επίβλεψη των συστημάτων πληρωμών ασκείται από την Τράπεζα της Ελλάδος στο πλαίσιο της κοινής πολιτικής του Ευρωσυστήματος, σύμφωνα με την οποία τα συστήματα πληρωμών κατηγοριοποιούνται ως προς τη σημαντικότητά τους σε Συστημικώς Σημαντικά Συστήματα Πληρωμών (Systemically Important Payment Systems – SIPS) και Συστημικώς Μη Σημαντικά Συστήματα Πληρωμών (Non-Systemically Important Payment Systems – Non-SIPS).
Η σημαντικότητα των συστημάτων πληρωμών βασίζεται σε κριτήρια που αφορούν το μέγεθος, το μερίδιο αγοράς, τη διασυνοριακή δραστηριότητα και την παροχή υπηρεσιών διακανονισμού σε άλλες χρηματοπιστωτικές υποδομές. Τα Συστημικώς Μη Σημαντικά Συστήματα Πληρωμών κατηγοριοποιούνται σε Συστήματα Πληρωμών Λιανικής Εξέχουσας Σημασίας (Prominently Important Retail Payment Systems – PIRPS) και σε Άλλα Συστήματα Πληρωμών Λιανικής (Other Retail Payment Systems – ORPS).
Θεσμικό πλαίσιο
Βάση για την άσκηση της λειτουργίας της επίβλεψης του Ευρωσυστήματος σε όλους τους τύπους των χρηματοπιστωτικών] υποδομών αποτελούν οι «Αρχές για τις υποδομές της χρηματοπιστωτικής αγοράς» (Principles for Financial Market Infrastructures - PFMIs - CPSS-IOSCO, April 2012) που υιοθετήθηκαν τον Ιούνιο του 2013 από το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Ως προς τα συστήματα πληρωμών, οι Αρχές υλοποιήθηκαν από την ΕΚΤ μέσω του Κανονισμού (ΕΕ) 795/2014 σχετικά με τις απαιτήσεις επίβλεψης για τα συστημικώς σημαντικά συστήματα πληρωμών, όπως τροποποιήθηκε με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2017/2094, καθώς και μέσω του αναθεωρημένου πλαισίου επίβλεψης για τα συστήματα πληρωμών λιανικής (Revised oversight framework for retail payment systems - ECB, February 2016).
Οι Αρχές αυτές εφαρμόζονται στο σύνολό τους ή εν μέρει στις διάφορες κατηγορίες συστημάτων πληρωμών, όπως αυτές έχουν προσδιοριστεί από την ΕΚΤ, κατ’ αναλογία προς τα είδη κινδύνων που ενέχει η κάθε κατηγορία. Με σκοπό την εναρμονισμένη εφαρμογή των Αρχών για τις υποδομές της χρηματοπιστωτικής αγοράς, αναπτύχθηκε μεθοδολογία του Ευρωσυστήματος βάσει της οποίας αξιολογούνται όλα τα συστήματα πληρωμών (Eurosystem assessment methodology for payment systems).
Για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων κίνδυνων που σχετίζονται με τις διασυνδέσεις (links) μεταξύ των συστημάτων πληρωμών, η ΕΚΤ καθιέρωσε ένα εναρμονισμένο ενιαίο σύνολο προσδοκιών για την επίβλεψη αυτών των διασυνδέσεων (Oversight expectations for links between retail payment systems - ECB, November 2012).
Θεσμικό πλαίσιο και συναφείς δημοσιεύσεις
- Revised Eurosystem assessment methodology for payment systems (ECB, June 2018)
- Eurosystem Oversight Report 2016 (ECB, November 2017)
- Regulation (EU) 2017/2094 of the European Central Bank of 3 November 2017 amending Regulation (EU) No 795/2014 on oversight requirements for systemically important payment systems (ECB/2017/32)
- Eurosystem oversight policy framework (ECB, July 2016)
- Revised oversight framework for retail payment systems (ECB, February 2016)
- Regulation of the European Central Bank (EU) No. 795/2014 on oversight requirements for systemically important payment systems (July 2014)
- Oversight expectations for links between retail payment systems (ECB, November 2012)
- Glossary of terms related to payment, clearing and settlement systems (ECB, December 2009)
Άσκηση επίβλεψης μέσων πληρωμής
Το Ευρωσύστημα έχει υιοθετήσει ενιαία πρότυπα επίβλεψης των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής με στόχο τη διαμόρφωση ενός ασφαλέστερου και αποδοτικότερου περιβάλλοντος διενέργειας των πληρωμών. Το πλαίσιο επίβλεψης του Ευρωσυστήματος για τα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής, τα σχήματα και τις ρυθμίσεις πληρωμών (το πλαίσιο PISA) εφαρμόζεται στις κάρτες πληρωμών, στις μεταφορές πιστώσεων, στις άμεσες χρεώσεις, στις μεταφορές ηλεκτρονικού χρήματος και στα αποδεκτά ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία για πληρωμές.
Θεσμικό πλαίσιο και συναφείς Δημοσιεύσεις
- Electronic payment instruments, schemes and arrangements (ECB, November 2021)