Άρθρο γνώμης στην εφημερίδα Handelsblatt του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα: «Προκλήσεις για τη δημοσιονομική πολιτική την περίοδο μετά την πανδημία»
29/03/2021 - Άρθρα & Συνεντεύξεις
Η πανδημική κρίση δημιούργησε μια πρωτόγνωρη πρόκληση για τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Η ΕΚΤ αντέδρασε στην κρίση με μια πρωτοφανή σειρά μέτρων νομισματικής πολιτικής και έχει εξαγγείλει ότι θα διατηρήσει τη διευκολυντική κατεύθυνση της πολιτικής της έως ότου ο πληθωρισμός παρουσιάσει σαφείς ενδείξεις ότι συγκλίνει προς το στόχο της. Ένα παράπλευρο όφελος αυτών των μέτρων είναι ότι δημιουργούν τις προϋποθέσεις ισχυροποίησης των δημοσιονομικών πολιτικών.
Οι δημοσιονομικές αρχές των χωρών της ΕΕ ανταποκρίθηκαν σε αυτή τη δυνητική συμπληρωματικότητα μεταξύ νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής με μια μεγάλη δέσμη δημοσιονομικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας. Όμως, προκύπτει το ερώτημα αν αυτή η δέσμη είναι αρκετά μεγάλη. Για να απαντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη διάφορους παράγοντες. Πρώτον, η αντίδραση της δημοσιονομικής πολιτικής στις ΗΠΑ είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι στην ΕΕ – μέχρι στιγμής υπερδιπλάσια ως ποσοστό του ΑΕΠ – παρόλο που η αμερικανική οικονομία κατέγραψε μικρότερη ύφεση το 2020 από ό,τι η οικονομία της ΕΕ. Δεύτερον, η βραδύτερη διάθεση εμβολίων και η παράταση των περιοριστικών μέτρων στην ΕΕ, σε συνδυασμό με τη μικρότερη δημοσιονομική επέκταση, αναμένεται να οδηγήσει σε πιο συγκρατημένη ανάκαμψη από ό,τι στις ΗΠΑ. Με δεδομένη την τρέχουσα συμπληρωματικότητα μεταξύ νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, είναι καιρός για ακόμα τολμηρότερη δημοσιονομική δράση στην ΕΕ έως ότου επιτευχθεί ανθεκτική ανάκαμψη που θα επιτρέψει την επάνοδο σε υγιείς μεσοπρόθεσμες δημοσιονομικές θέσεις.
Στο τέλος της πανδημίας, πολλές χώρες της ΕΕ θα έχουν επίπεδα χρέους που έχουν παρατηρηθεί μόνο σε περίοδο πολέμου. Αν και αυτό είναι αναπόφευκτο, απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση. Τα παρακάτω θέματα είναι σημαντικά.
- Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής θα πρέπει να παραμείνει υποστηρικτική για όσο καιρό χρειαστεί. Τυχόν πρόωρη αυστηροποίησή της μπορεί να έχει δραματικές επιπτώσεις για τις συνθήκες χρηματοδότησης, δημιουργώντας κινδύνους για την ανάκαμψη. Μόνο όταν ο ρυθμός ανάπτυξης θα είναι αρκετά ισχυρός ενδείκνυται να επανέλθει η πολιτική στο στόχο της μεσοπρόθεσμης δημοσιονομικής βιωσιμότητας.
- Είναι αναγκαία η μεταρρύθμιση του δημοσιονομικού πλαισίου. Ένα παράδειγμα είναι το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Την επαύριο της πανδημίας, οι δημοσιονομικοί κανόνες θα πρέπει να διαφοροποιηθούν ανάλογα με τις επιπτώσεις που θα έχει υποστεί κάθε χώρα από την πανδημία και ανάλογα με την υποκείμενη δημοσιονομική της κατάσταση.
- Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ενίσχυση των δημόσιων επενδύσεων ως επιταχυντή της ανάπτυξης και να εφαρμόσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν τα θεμελιώδη μεγέθη των οικονομιών. Τα αναπτυξιακά μέτρα θα συμβάλουν στην καταγραφή ρυθμών ανάπτυξης σταθερά υψηλότερων από το πραγματικό επιτόκιο, ώστε η διαφορά ρυθμού ανάπτυξης-επιτοκίου (“snowball effect”) να επηρεάζει ευνοϊκά τη δυναμική του χρέους.
- Το ευρωπαϊκό μέσο ανάκαμψης Next Generation EU (NGEU) παρέχει μια μοναδική ευκαιρία για τη στήριξη των επενδύσεων και την επίτευξη διατηρήσιμης ανάκαμψης, ιδίως στις χώρες που έχουν πληγεί σφοδρότερα από την κρίση. Οι εκταμιεύσεις μέσω του NGEU πρέπει να επιταχυνθούν.
Η κρίση ανέδειξε την ανάγκη για περαιτέρω εμβάθυνση της νομισματικής ένωσης μέσω της μεταρρύθμισης του πλαισίου διακυβέρνησης ούτως ώστε να σπάσει οριστικά ο φαύλος κύκλος μεταξύ κρατών, τραπεζών και αγορών. Στο μέλλον θα πρέπει ταυτόχρονα να ενισχυθούν τα μέτρα επιμερισμού και μείωσης των κινδύνων και να κινηθούμε σταδιακά προς κοινά δημοσιονομικά εργαλεία σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να εξασφαλιστεί ότι στο εξής η προσαρμογή των οικονομιών θα είναι πιο συμμετρική.
Δείτε το άρθρο όπως δημοσιεύεται στο δικτυακό τόπο της Handelsblatt.
Jetzt ist die Zeit für noch mutigere fiskalische Maßnahmen in der EU
Yannis Stournaras, Präsident der griechischen Zentralbank
Die Pandemie hat Europa vor eine einzigartige Herausforderung gestellt. Die Europäische Zentralbank hat mit beispiellosen geldpolitischen Maßnahmen reagiert, die als Nebeneffekt dazu beitragen, die Finanzpolitik wirksamer zu machen. Und auch die Regierungen stützen die Konjunktur mit umfangreichen Maßnahmen.
Es stellt sich jedoch die Frage, ob diese Stimulierungsmaßnahmen ausreichen. In den USA war die fiskalische Reaktion viel ausgeprägter als in der EU – als Anteil am Bruttoinlandsprodukt bisher mehr als doppelt so groß –, obwohl der Rückgang der US-Produktion im vergangenen Jahr geringer war als in der EU.
Zudem wird erwartet, dass die langsamere Einführung der Impfstoffe und die verlängerten Restriktionen zur Eindämmung der Pandemie in der EU die Erholung relativ zu den USA zusätzlich dämpfen. In Anbetracht der derzeitigen Komplementarität zwischen Geld- und Fiskalpolitik ist jetzt die Zeit für noch mutigere fiskalische Maßnahmen in der EU, bis eine dauerhafte Erholung eintritt.
Nach dem Ende der Pandemie werden viele EU-Länder Schuldenstände erreichen, die mit jenen in Kriegszeiten vergleichbar sind. Dies ist zwar unvermeidlich, erfordert aber eine sorgfältige Überwachung.
Dabei sollte darauf geachtet werden, dass die Finanzpolitik so lange wie nötig die Konjunktur stützt. Ein vorzeitiger Ausstieg kann zu einer rapiden Verschlechterung der Finanzierungsbedingungen führen und so den Aufschwung abwürgen. Erst wenn das Wachstum ausreichend an Fahrt gewonnen hat, wäre eine Neuausrichtung auf das Erreichen mittelfristiger Nachhaltigkeit der Staatshaushalte angebracht.
Maßnahmen für eine gesunde Entwicklung der Schuldenquote
Das Regelwerk der Finanzpolitik ist reformbedürftig, auch der Stabilitäts- und Wachstumspakt. Nach der Pandemie sollte der Verschuldungsspielraum der einzelnen Länder davon abhängen, wie stark sie jeweils von der Pandemie betroffen waren.
Die Regierungen werden sich darauf konzentrieren müssen, die öffentlichen Investitionen als Wachstumsbeschleuniger anzukurbeln und Strukturreformen zur Stärkung der Wirtschaftskraft umzusetzen, damit das Wachstum oberhalb des Realzinses bleibt. Das ist wichtig für eine gesunde Entwicklung der Schuldenquote.
Das Corona-Aufbaupaket „Next Generation EU“ bietet eine einzigartige Gelegenheit, Investitionen zu unterstützen und zu einer nachhaltigen Erholung beizutragen, insbesondere in den Ländern, die von der Krise am stärksten betroffen sind. Die Auszahlung der Gelder muss aber beschleunigt werden.
Die Krise hat gezeigt, dass die Währungsunion weiter vertieft werden muss. Der Governance-Rahmen muss so reformiert wird, dass die negativen Rückkopplungen zwischen Regierungen, Banken und Märkten für immer durchbrochen werden.
Der Weg in die Zukunft besteht darin, gleichzeitig die Maßnahmen zur Risikoteilung und minderung zu verstärken und schrittweise zu einer zentralisierten Finanzpolitik überzugehen, um eine ausgewogene Wirtschaftsentwicklung im Euro-Raum zu erreichen.