Τριακοστό όγδοο τεύχος του Οικονομικού Δελτίου της Τράπεζας της Ελλάδος
18/11/2013 - Δελτία Τύπου
Κυκλοφόρησε το 38ο τεύχος (Νοέμβριος 2013) του Οικονομικού Δελτίου της Τράπεζας της Ελλάδος.
Οι μελέτες που δημοσιεύονται στο Οικονομικό Δελτίο απηχούν, όπως πάντοτε, τις απόψεις των συγγραφέων και όχι κατ' ανάγκην της Τράπεζας της Ελλάδος.
Στο 38ο τεύχος δημοσιεύονται οι εξής πέντε μελέτες:
Νικόλαος Καράμπαλης και Ευριπίδης Κοντέλης: «Οι αυξήσεις των έμμεσων φόρων και η επίπτωσή τους στον πληθωρισμό κατά την περίοδο 2010-2012»
Στο άρθρο αυτό μελετάται η επίδραση στον πληθωρισμό των σημαντικών αυξήσεων των έμμεσων φόρων (Φόρος Προστιθέμενης Αξίας και Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης) που επιβλήθηκαν κατά την τριετία 2010-2012, στo πλαίσιo του προγράμματος δημοσιονομικής εξυγίανσης της ελληνικής οικονομίας. Ειδικότερα, επιχειρείται να υπολογιστεί το πραγματικό ποσοστό αύξησης του ΦΠΑ που πέρασε στην τελική κατανάλωση τα τρία αυτά χρόνια, και έτσι καθίσταται δυνατή η ακριβέστερη ανάλυση της εξέλιξης του πληθωρισμού και των παραγόντων που τον διαμορφώνουν. Η στατιστική μέθοδος που χρησιμοποιείται από την ΕΛΣΤΑΤ και την Eurostat υποθέτει την άμεση και πλήρη μετακύλιση της αύξησης. Το πραγματικό ποσοστό μετακύλισης στις τελικές τιμές καταναλωτή όμως εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η ελαστικότητα ζήτησης, ο ανταγωνισμός, η τιμολογιακή πολιτική των επιχειρήσεων, η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, το κόστος προσαρμογής των τιμών, οι εποχικές μεταβολές των τιμών των προϊόντων κ.ά., οι οποίοι επηρεάζουν επίσης το χρόνο της μετακύλισης των μεταβολών της έμμεσης φορολογίας. Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζεται μια εναλλακτική μέθοδος που δεν υποθέτει άμεση και πλήρη μετακύλιση. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η μετακύλιση διαφέρει σημαντικά από τομέα σε τομέα (π.χ. είναι σχεδόν πλήρης στον τομέα της ενέργειας, ενώ κυμαίνεται κοντά στο 50% στον τομέα των υπηρεσιών). Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι το ποσοστό της μετακύλισης για το σύνολο της οικονομίας, που ήταν περίπου 90% το 2005, μειώθηκε σημαντικά κατά την περίοδο 2010-12 λόγω των οικονομικών συνθηκών και διαμορφώθηκε σε 70% το 2010 και 60% το 2011.
Ευαγγελία Βουρβαχάκη: «Διαρθρωτική μεταρρύθμιση στις οδικές εμπορευματικές μεταφορές»
Το άρθρο εξετάζει την αναγκαιότητα της διαρθρωτικής μεταρρύθμισης των οδικών εμπορευματικών μεταφορών με το νόμο-πλαίσιο 3887/2010. Αυτό γίνεται με την επισκόπηση των βασικών χαρακτηριστικών και οικονομικών αποτελεσμάτων του κλάδου πριν από το 2010, η οποία αναδεικνύει το ρόλο του προηγούμενου θεσμικού πλαισίου στις διαπιστούμενες στρεβλώσεις της αγοράς και στις αρνητικές προοπτικές ανάπτυξης του κλάδου. Η ανάλυση δείχνει ότι οι νέες ρυθμίσεις αίρουν περιορισμούς στην είσοδο στον κλάδο των οδικών εμπορευματικών μεταφορών και στη λειτουργία του. Το άρθρο εισάγει ένα δείκτη που αποτυπώνει τη διαχρονική εξέλιξη της νομοθετικής αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου προς την κατεύθυνση των διεθνώς βέλτιστων πρακτικών. Με βάση τη διεθνή εμπειρία, η μεταρρύθμιση του κλάδου των οδικών εμπορευματικών μεταφορών αναμένεται να αποφέρει σημαντικά οφέλη στον ίδιο τον κλάδο και στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Εξετάζοντας τα πρώτα αποτελέσματα της απελευθέρωσης του κλάδου το άρθρο συμπεραίνει ότι, αν και η σημαντική μείωση στα κόμιστρα μετά το 2010 είναι ενθαρρυντική, η συγκυρία της κρίσης δεν ευνοεί την ανάληψη νέων επενδύσεων. Τέλος, παρουσιάζονται προτάσεις για περαιτέρω παρεμβάσεις πολιτικής, ώστε να διασφαλιστεί η επιτυχία της μεταρρύθμισης.
Νικόλαος Κ. Κανελλόπουλος, Θεόδωρος Μητράκος, Πάνος Τσακλόγλου και Ιωάννης Χολέζας: «Οι επιπτώσεις της τρέχουσας κρίσης στις ιδιωτικές αποδόσεις της εκπαίδευσης στην Ελλάδα»
Στόχος της μελέτης είναι να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις της κρίσης στις ιδιωτικές αποδόσεις της εκπαίδευσης στην Ελλάδα, λαμβάνοντας υπόψη τον αυξημένο κίνδυνο της ανεργίας. Προς το σκοπό αυτό, αξιοποιούνται τα πρωτογενή δεδομένα της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού και εκτιμώνται εξισώσεις ανεργίας και αποδοχών. Εν συνεχεία, συγκρίνοντας την παρούσα αξία διαφορετικών βαθμίδων εκπαίδευσης, και με γνώμονα τα έτη από την αποφοίτηση, εκτιμήθηκαν οι ιδιωτικές αποδόσεις της εκπαίδευσης για επιμέρους ομάδες αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Προκύπτει ότι η οικονομική κρίση είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της πιθανότητας ανεργίας για όλους. Ωστόσο, πλήττονται περισσότερο σε όρους ανεργίας οι απόφοιτοι χαμηλότερων εκπαιδευτικών βαθμίδων, οι άνδρες και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία απόφοιτοι. Η αύξηση της ανεργίας συνοδεύθηκε από μείωση των αποδοχών των μισθωτών, με σημαντικές ωστόσο διαφοροποιήσεις για τις επιμέρους εκπαιδευτικές ομάδες. Οι αποδοχές μειώθηκαν περισσότερο για τους άνδρες αποφοίτους ΑΕΙ και ΤΕΙ και ιδιαίτερα τους νέους αποφοίτους, καθώς και για τους κατόχους μεταπτυχιακών τίτλων ανεξαρτήτως φύλου. Μολαταύτα εκτιμάται ότι, παρά τον αυξημένο κίνδυνο ανεργίας κατά την τρέχουσα οικονομική κρίση, η εκπαίδευση συνεχίζει να παρέχει υψηλές ιδιωτικές αποδόσεις.
Ευαγγελία Παπαπέτρου και Δημήτριος Μπάκας: «Η ελληνική αγορά εργασίας στα χρόνια της κρίσης: ανεργία, απασχόληση και συμμετοχή στην αγορά εργασίας»
Σκοπός της μελέτης είναι να διερευνήσει την εξέλιξη βασικών μεγεθών της ελληνικής αγοράς εργασίας, συγκεκριμένα των ποσοστών ανεργίας, συμμετοχής στην αγορά εργασίας και απασχόλησης, και να αναδείξει ότι κατά την τρέχουσα περίοδο βαθιάς και παρατεταμένης ύφεσης η μεταξύ τους σχέση διαφοροποιείται σημαντικά σε σύγκριση με την προ της κρίσης περίοδο. Από την οικονομετρική ανάλυση προκύπτει ότι το ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας έβαινε αυξανόμενο καθ’ όλη την περίοδο από το 1990 και έπειτα, αντανακλώντας τη μακροχρόνια τάση για ολοένα μεγαλύτερη απασχόληση των γυναικών. Προ του 2010 η αυξητική αυτή τάση φαίνεται ότι ήταν ανεξάρτητη από το επίπεδο ανεργίας. Αντίθετα, από την υπογραφή του πρώτου μνημονίου συνεργασίας και έπειτα, φαίνεται να σχετίζεται με το ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό ανεργίας που χαρακτηρίζει αυτή την περίοδο, ενώ συνοδεύεται από μεγάλη πτώση του ποσοστού απασχόλησης. Συμπεραίνεται ότι η πρόσφατη υψηλή ανεργία δεν αποθαρρύνει τους δυνητικά εργαζόμενους από την αναζήτηση απασχόλησης. Τουναντίον, η μείωση του οικογενειακού εισοδήματος ωθεί τους δευτερεύοντες εργαζόμενους (π.χ. μητέρες μικρών παιδιών, φοιτητές κ.τ.λ.) να εισέλθουν και εκείνοι στην αγορά εργασίας. Διαφαίνεται ωστόσο ότι αυτοί οι νεοεισερχόμενοι έχουν χαμηλές πιθανότητες απασχόλησης.
Παναγιώτα Τζαμουράνη: «Η Έρευνα για την Οικονομική Κατάσταση των Νοικοκυριών: περιγραφή της έρευνας του 2009 και κύρια αποτελέσματα για το εισόδημα, τον πλούτο και τη δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών στην Ελλάδα»
H μελέτη αυτή παρουσιάζει τη μεθοδολογία και τα κύρια αποτελέσματα της Έρευνας για την Οικονομική Κατάσταση των Νοικοκυριών στην Ελλάδα, η οποία διεξήχθη από την Τράπεζα της Ελλάδος το 2009 στο πλαίσιο της αντίστοιχης έρευνας του Ευρωσυστήματος. Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι ο βαθμός χρέωσης των ελληνικών νοικοκυριών το 2009 ήταν ελαφρώς χαμηλότερος από ό,τι για το σύνολο της ζώνης του ευρώ και οι δείκτες δανειακής επιβάρυνσης κυμαίνονταν σε επίπεδα που θεωρούνται ανεκτά. Η περιουσία των νοικοκυριών συνίστατο κυρίως σε πραγματικά περιουσιακά στοιχεία, με σημαντικότερα τα ακίνητα. Σχετικά υψηλός ήταν τόσο ο βαθμός ιδιοκατοίκησης όσο και ο βαθμός ιδιοκτησίας άλλων ακινήτων. Όσον αφορά το ύψος της καθαρής περιουσίας, αν και ο μέσος όρος ήταν αρκετά χαμηλότερος από εκείνον της ζώνης του ευρώ, το διάμεσο, «τυπικό» ελληνικό νοικοκυριό το 2009 είχε περιουσία παραπλήσια προς αυτή του διάμεσου νοικοκυριού της ζώνης του ευρώ, εύρημα το οποίο εν μέρει οφείλεται στο υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης και στις σχετικά υψηλές τιμές των ακινήτων την περίοδο της έρευνας.
Στο 38ο τεύχος περιλαμβάνονται επίσης περιλήψεις των "Δοκιμίων εργασίας" τα οποία δημοσίευσε (στην αγγλική γλώσσα) ο Τομέας Ειδικών Μελετών της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της Τράπεζας στο διάστημα Δεκεμβρίου 2012-Σεπτεμβρίου 2013.
Το τεύχος του Οικονομικού Δελτίου είναι διαθέσιμο και σε ηλεκτρονική μορφή εδώ.