SEPA

Ο SEPA έχει την πλήρη υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Ευρωσυστήματος και προωθείται με πρωτοβουλία του τραπεζικού κλάδου.

Ο Κανονισμός (ΕΕ) 260/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2012 σχετικά με την καθιέρωση τεχνικών απαιτήσεων και επιχειρηματικών κανόνων για τις μεταφορές πίστωσης και τις άμεσες χρεώσεις σε ευρώ και με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 924/2009 (εφεξής Κανονισμός (ΕΕ) 260/2012) όρισε, μεταξύ άλλων, και τις ακόλουθες προθεσμίες για τη μετάβαση στα ενιαία σχήματα πληρωμών SEPA: 

• την 1η Φεβρουαρίου 2014 ως καταληκτική ημερομηνία για τη μετάβαση των πράξεων μεταφοράς πίστωσης και άμεσης χρέωσης για τη ζώνη του ευρώ (ενώ για τα κράτη που δεν ήταν στη ζώνη του ευρώ, την 31η Οκτωβρίου 2016),
• την 1η Φεβρουαρίου 2016 ως καταληκτική ημερομηνία υλοποίησης των παρεκκλίσεων που προβλέπονται στον Κανονισμό.

Ο Κανονισμός (ΕΕ) 248/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014 για την τροποποίηση του Κανονισμού (EE) αριθ. 260/2012 όσον αφορά τη μετάβαση σε μεταφορές πιστώσεων και άμεσες χρεώσεις σε ολόκληρη την Ένωση επανακαθόρισε ωστόσο ως καταληκτική ημερομηνία την 1η Αυγούστου 2014.

Ο Κανονισμός (ΕΕ) 260/2012 προβλέπει ότι οι λογαριασμοί πληρωμών που τηρούνται από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών και είναι προσβάσιμοι για εγχώριες πράξεις μεταφοράς πίστωσης και άμεσης χρέωσης θα είναι εξίσου προσβάσιμοι για τις αντίστοιχες διασυνοριακές πράξεις μέσω ενιαίων σχημάτων. Εναρμονίζεται επίσης το τεχνικό πλαίσιο που αφορά τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών και τα εμπλεκόμενα συστήματα πληρωμών λιανικής στις χώρες εντός SEPA. Η προσβασιμότητα των λογαριασμών και η διαλειτουργικότητα παρόχων υπηρεσιών πληρωμών και συστημάτων πληρωμών λιανικής αποτελούν τη βάση για την υλοποίηση του SEPA.

Πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών εντός SEPA θεωρούνται οι ακόλουθοι:

• πιστωτικά ιδρύματα
• ιδρύματα έκδοσης ηλεκτρονικού χρήματος
• γραφεία ταχυδρομικών επιταγών τα οποία εξουσιοδοτούνται βάσει της εθνικής νομοθεσίας να παρέχουν υπηρεσίες πληρωμών
• ιδρύματα πληρωμών
• η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες όταν δεν ενεργούν υπό την ιδιότητά τους ως νομισματικών ή άλλων δημόσιων αρχών
• το Ελληνικό Δημόσιο και τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή οι περιφερειακές ή τοπικές αρχές τους όταν δεν ενεργούν υπό την ιδιότητά τους ως δημόσιων αρχών.

Η ευρωπαϊκή τραπεζική κοινότητα δημιούργησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληρωμών (European Payments Council – EPC), το οποίο είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση και ανάπτυξη των σχημάτων πληρωμών. Τα σχήματα πληρωμών SEPA είναι τα ακόλουθα:

• η μεταφορά πίστωσης SEPA (SCT: SEPA Credit Transfer)
• η άμεση μεταφορά πίστωσης SEPA (SCTInst: SEPA Instant Credit Transfer)
• η άμεση χρέωση SEPA Core (SDD Core: SEPA Core Direct Debit) και
• η άμεση χρέωση SEPA Business to Business (SDD B2B: SEPA Business to Business Direct Debit).

Ως μεταφορά πίστωσης ορίζεται η εθνική ή διασυνοριακή υπηρεσία πληρωμών για την πίστωση λογαριασμού πληρωμών του δικαιούχου με πράξη πληρωμής ή μια σειρά πράξεων πληρωμής από λογαριασμό πληρωμών του πληρωτή μέσω του παρόχου υπηρεσιών πληρωμών που τηρεί το λογαριασμό αυτό, βάσει εντολής του πληρωτή.

SCT

Το σχήμα SCT ορίζει μια κοινή δέσμη κανόνων και διαδικασιών για τη μεταφορά πιστώσεων σε ευρώ. Τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι:

• Το ανώτατο ποσό ανά εντολή SCT είναι 999.999.999,99 ευρώ.
• Το πλήρες ποσό της εντολής μεταφέρεται από το λογαριασμό πληρωμών του πληρωτή στο λογαριασμό πληρωμών του δικαιούχου.
• Ο πληρωτής και ο δικαιούχος επιβαρύνονται χωριστά με τις προμήθειες τις οποίες χρεώνουν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών που τηρούν τους λογαριασμούς πληρωμών τους.
• Για την αναγνώριση των λογαριασμών πληρωμών χρησιμοποιούνται οι κωδικοί ΙΒΑΝ.
• Υποστηρίζονται μεμονωμένες και μαζικές εντολές SCT, εφάπαξ ή επαναλαμβανόμενες.
• Ο μέγιστος χρόνος διακανονισμού δεν υπερβαίνει τη μία εργάσιμη ημέρα.
• Υπάρχει ολοκληρωμένη δέσμη κανόνων για την απόρριψη και επιστροφή των πληρωμών.
• Πεδίο δεδομένων με δυνατότητα αποστολής κειμένου, διαρθρωμένου ή μη, μέχρι 140 χαρακτήρες.
• Πλήρης προσβασιμότητα όλων των δικαιούχων που τηρούν λογαριασμό πληρωμών στο SEPA.
• Το σχήμα SCT διαχωρίζεται πλήρως από τα συστήματα εκκαθάρισης και διακανονισμού.

SCTInst

Το σχήμα SCTInst τέθηκε σε ισχύ την 21η Νοεμβρίου 2017. Τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι:

• Το ανώτατο ποσό ανά εντολή SCTInst είναι 100.000 ευρώ.
• Τα μέσα πληρωμών που βασίζονται στο σχήμα SCTInst είναι διαθέσιμα 24/7/365 (24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, 365 ημέρες το χρόνο).
• Το πλήρες ποσό της εντολής μεταφέρεται από το λογαριασμό πληρωμών του πληρωτή στο λογαριασμό πληρωμών του δικαιούχου.
• Ο πληρωτής ενημερώνεται εντός 10 δευτερολέπτων για την οριστική πίστωση του λογαριασμού του δικαιούχου ή την απόρριψη της εντολής του.
• Ο πληρωτής και ο δικαιούχος επιβαρύνονται χωριστά με τις προμήθειες τις οποίες χρεώνουν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών που τηρούν τους λογαριασμούς πληρωμών τους.
• Για την αναγνώριση των λογαριασμών πληρωμών χρησιμοποιούνται οι κωδικοί ΙΒΑΝ.
• Υπάρχει ολοκληρωμένη δέσμη κανόνων για την απόρριψη των πληρωμών.
• Πεδίο δεδομένων με δυνατότητα αποστολής κειμένου, διαρθρωμένου ή μη, μέχρι 140 χαρακτήρες.
• Πλήρης προσβασιμότητα όλων των δικαιούχων που τηρούν λογαριασμό πληρωμών στο SEPA.
• Το σχήμα SCTInst διαχωρίζεται πλήρως από τα συστήματα εκκαθάρισης και διακανονισμού.

SDD Core και SDD B2B

Ως άμεση χρέωση ορίζεται η εθνική ή διασυνοριακή υπηρεσία πληρωμών για τη χρέωση λογαριασμού πληρωμών του πληρωτή όταν η πράξη πληρωμής πραγματοποιείται με πρωτοβουλία του δικαιούχου βάσει της συναίνεσης του πληρωτή.

Κατά τη συνήθη πρακτική, ο πληρωτής υπογράφει και παραδίδει στον δικαιούχο σχετική εξουσιοδότηση, σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή, βάσει της οποίας ο δικαιούχος προβαίνει σε χρέωση του λογαριασμού πληρωμών του πληρωτή.

Το σχήμα SDD Core απευθύνεται σε καταναλωτές και συνήθως χρησιμοποιείται για την αυτόματη εξόφληση λογαριασμών κοινής ωφέλειας ή άλλων ιδιωτικών υποχρεώσεων.

Το σχήμα SDD B2B αφορά αποκλειστικά επιχειρήσεις και χρησιμοποιείται κυρίως για την αυτόματη είσπραξη τιμολογίων. Επιπλέον, ο δικαιούχος οφείλει να τηρεί αρχείο με τις εξουσιοδοτήσεις που λαμβάνει και στα δύο σχήματα.

Τα σχήματα SDD Core και B2B ορίζουν μια κοινή δέσμη κανόνων και διαδικασιών για τις άμεσες χρεώσεις σε ευρώ. Τα βασικά χαρακτηριστικά τους είναι τα ακόλουθα:

• Το ανώτατο ποσό ανά εντολή SDD είναι 999.999.999,99 ευρώ.
• Το πλήρες ποσό της εντολής μεταφέρεται από το λογαριασμό πληρωμών του πληρωτή στο λογαριασμό πληρωμών του δικαιούχου.
• Ο πληρωτής και ο δικαιούχος επιβαρύνονται χωριστά με τις προμήθειες τις οποίες χρεώνουν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών που τηρούν τους λογαριασμούς πληρωμών τους.
• Για την αναγνώριση των λογαριασμών πληρωμών χρησιμοποιούνται οι κωδικοί ΙΒΑΝ.
• Πλήρης προσβασιμότητα όλων των πληρωτών που τηρούν λογαριασμό πληρωμών στο SEPA.
• Υπάρχει ολοκληρωμένη δέσμη κανόνων για την απόρριψη και επιστροφή των πληρωμών.
• Το σχήμα SDD Core προβλέπει για τον πληρωτή, ένα άνευ διευκρινίσεων και άνευ όρων δικαίωμα επιστροφής χρημάτων για τις εξουσιοδοτημένες πληρωμές εντός διαστήματος οκτώ εβδομάδων από την ημερομηνία χρέωσης του ποσού και δικαίωμα αξίωσης επιστροφής εντός διαστήματος 13 μηνών για τις μη εξουσιοδοτημένες πληρωμές.

Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 260/2012, οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών που παρέχουν υπηρεσίες μεταφοράς πίστωσης και άμεσης χρέωσης σε ευρώ οφείλουν να είναι συμβατοί με τα σχήματα πληρωμών SCT και SDD Core και να προσχωρήσουν/εγγραφούν; στα αντίστοιχα μητρώα του EPC. Δεν ισχύει η ίδια υποχρέωση ωστόσο για τα σχήματα πληρωμών SCTInst και SDD B2B, στα οποία οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών μπορούν να προσχωρήσουν οικειοθελώς.

Ως «μέσο πληρωμών» ορίζεται η η εξατομικευμένη συσκευή ή/και σειρά διαδικασιών που έχει συμφωνηθεί μεταξύ του χρήστη υπηρεσιών πληρωμών και του παρόχου υπηρεσιών πληρωμών και η οποία χρησιμοποιείται για την εκκίνηση εντολής πληρωμής.

Οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών που έχουν προσχωρήσει στα σχήματα πληρωμών SEPA είναι σε θέση να προσφέρουν μέσα πληρωμών στους πελάτες τους τα οποία ακολουθούν τις προδιαγραφές και τους κανόνες των αντίστοιχων σχημάτων.

Τα σχήματα πληρωμών SEPA ορίζουν με σαφήνεια ότι ο πληρωτής και ο δικαιούχος επιβαρύνονται χωριστά με τις προμήθειες τις οποίες χρεώνουν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών που τηρούν τους λογαριασμούς πληρωμών τους.

Οι προμήθειες αυτές είναι δυνατόν να διαφέρουν μεταξύ των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών και καθορίζονται σύμφωνα με το επιχειρηματικό μοντέλο και την τιμολογιακή πολιτική που ακολουθεί κάθε πάροχος, λαμβάνοντας υπόψη μεταξύ άλλων την ιδιότητα του χρήστη (καταναλωτής ή επιχείρηση), τον αριθμό των εντολών πληρωμής και το δίαυλο εκκίνησης της εντολής πληρωμής (π.χ. σε φυσικό κατάστημα, μέσω διαδικτύου ή κινητού).

Ωστόσο, οι επιβαρύνσεις που χρεώνονται από έναν πάροχο υπηρεσιών πληρωμών σε χρήστη υπηρεσιών πληρωμών για τις διασυνοριακές πληρωμές είναι οι ίδιες με τις επιβαρύνσεις που χρεώνονται από τον ίδιο πάροχο υπηρεσιών πληρωμής στους χρήστες υπηρεσιών πληρωμών για τις αντίστοιχες εθνικές πληρωμές της ίδιας αξίας και με το ίδιο νόμισμα. Αυτό προβλέπεται στον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 924/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Σεπτεμβρίου 2009, για τις διασυνοριακές πληρωμές στην Κοινότητα και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2560/2001 (όπως τροποποιήθηκε από τον Κανονισμό (ΕΕ) 260/2012).

Όσον αφορά τις πληρωμές με χρήση καρτών, οι κάτοχοι κάρτας και οι αποδέκτες καρτών έμποροι θα είναι σε θέση να διενεργούν και να δέχονται πληρωμές με κάρτα, αντίστοιχα, με ενιαίο και συνεπή τρόπο σε ολόκληρο τον SEPA. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, το European Cards Stakeholders Group (ECSG) επικεντρώνεται σε ένα πρόγραμμα τυποποίησης που θα δημιουργήσει ένα καλύτερο, ασφαλέστερο, οικονομικότερο και λειτουργικότερο περιβάλλον στις υπηρεσίες καρτών. Επίσης,  από την 1η Ιανουαρίου 2011 οι κάρτες υποστηρίζουν την τεχνολογία μικροεπεξεργαστή EMV-chip.

Το Ευρωσύστημα οραματίζεται την ενοποίηση της αγοράς λιανικών πληρωμών με κάρτες, όπως συνέβη στην περίπτωση των μεταφορών πιστώσεων και των άμεσων χρεώσεων. Σε αντιδιαστολή με τις δύο τελευταίες, οι πληρωμές με κάρτα στην ΕΕ χαρακτηρίζονται από έλλειψη εναρμόνισης όσον αφορά τους κανόνες λειτουργίας, τις πρακτικές της αγοράς και τα τεχνικά πρότυπα. Έτσι, η πολιτική του Ευρωσυστήματος προσανατολίζεται στη δημιουργία ενός χώρου SEPA για κάρτες μέσα στον οποίο οι πληρωμές σε ευρώ θα γίνονται με «κάθε κάρτα και σε κάθε τερματικό».

Προς την κατεύθυνση αυτή, το Ευρωσύστημα έχει αποφασίσει την ανάληψη και προώθηση μιας σειράς δράσεων. Σε πρώτο επίπεδο, κρίνεται σημαντική η ανάπτυξη συστημάτων που υποστηρίζουν τη διασύνδεση και διαλειτουργικότητα μεταξύ των διαφόρων κατακερματισμένων εθνικών σχημάτων καρτών που υπάρχουν σήμερα στα επιμέρους κράτη-μέλη. Με τον τρόπο αυτό, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές δεν θα εξαρτώνται αποκλειστικά από τα διεθνή σχήματα καρτών για τις πληρωμές τους, ενώ σημαντικά πλεονεκτήματα θα προκύψουν και στους τομείς του ανταγωνισμού, του κόστους, της αποτελεσματικότητας και της διακυβέρνησης. Ιδανικά, η υιοθέτηση ενός κοινού ευρωπαϊκού σήματος καρτών, το οποίο θα επιτρέπει τη χρήση των εθνικών σχημάτων σε ευρωπαϊκή κλίμακα, θα βοηθήσει σημαντικά στη διάδοση της χρήσης των καρτών αυτών. Σε δεύτερο επίπεδο, ενθαρρύνεται η υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών, που θα αυξήσει τόσο τον αριθμό των επιλογών για τους χρήστες των καρτών όσο και την ασφάλεια των συναλλαγών.

Ο SEPA προϋποθέτει τη χρήση διεθνών προτύπων ώστε να επιτυγχάνεται πλήρως η αυτόματη, ηλεκτρονική επεξεργασία των πληρωμών (straight-through processing – STP), χωρίς την ανάγκη εκ νέου πληκτρολόγησης ή χειροκίνητης παρέμβασης. 

IBAN 

Ο IBAN (International Bank Account Number – Διεθνής αριθμός τραπεζικού λογαριασμού) είναι ο κωδικός αναγνώρισης των λογαριασμών πληρωμών στο SEPA και η σύνταξή του βασίζεται στο διεθνές πρότυπο ISO 13616. Για να πραγματοποιηθεί μια πληρωμή SEPA, o πληρωτής οφείλει να γνωστοποιήσει στον οικείο του πάροχο υπηρεσιών πληρωμών τον ΙΒΑΝ του δικαιούχου. Ακόμα και για πληρωμές από και προς λογαριασμούς που τηρούνται στoν ίδιο πάροχο υπηρεσιών πληρωμών, χρησιμοποιείται αποκλειστικά o ΙΒΑΝ. 

Στην Ελλάδα ο ΙΒΑΝ αποτελείται από 27 αλφαριθμητικούς χαρακτήρες και έχει την ακόλουθη δομή: 

GR 11 ΠΥΠ 1234 0000001234567890, όπου:

• GR, ο κωδικός χώρας (δύο κεφαλαία γράμματα)
• 11, τα ψηφία ελέγχου (διψήφιος αριθμός)
• ΠΥΠ, ο κωδικός παρόχου υπηρεσιών πληρωμών (τριψήφιος αριθμός)
• 1234, ο κωδικός καταστήματος (τετραψήφιος αριθμός)
• 0000001234567890, ο αριθμός λογαριασμού πελάτη (δεκαεξαψήφιος αριθμός - όταν ο αριθμός λογαριασμού έχει λιγότερα από 16 ψηφία, συμπληρώνονται με μηδενικά στην αρχή του)

Ειδικές εφαρμογές για τον έλεγχο της εγκυρότητας ενός IBAN ή για τη μετατροπή ενός απλού λογαριασμού πληρωμών σε λογαριασμό ΙΒΑΝ μπορούν να αναζητηθούν στην Ελληνική Ένωση Τραπεζών.

BIC

Οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών στον SEPA ταυτοποιούνται με τον κωδικό BIC (Business Identifier Code), του οποίου η σύνταξη βασίζεται στο διεθνές πρότυπο ISO 9362. Ο κωδικός BIC της Τράπεζας της Ελλάδος είναι BNGRGRAA. 

Όχι πια BIC, μόνο IBAN 

Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 260/2012, καταργείται από 1ης  Φεβρουαρίου 2016 η υποχρέωση των χρηστών υπηρεσιών πληρωμών να παρέχουν τον κωδικό BIC του παρόχου υπηρεσιών πληρωμών του δικαιούχου κατά την εκτέλεση πράξης πληρωμής μέσω μεταφοράς πίστωσης ή άμεσης χρέωσης. Από την παραπάνω ημερομηνία οι χρήστες υπηρεσιών πληρωμών γνωστοποιούν στον οικείο τους πάροχο υπηρεσιών πληρωμών μόνο τον IBAN του δικαιούχου. Επισημαίνεται ότι σε διατραπεζικό επίπεδο η χρήση του BIC παραμένει υποχρεωτική για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών. 

Για το σκοπό αυτό και προς ενημέρωση κάθε ενδιαφερομένου, στον ακόλουθο πίνακα αναγράφονται οι κωδικοί BIC των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών στην Ελλάδα, καθώς και οι αντίστοιχοι Κωδικοί Αναγνώρισης Πιστωτικού Ιδρύματος (ΚΑΠΙ) που εμφανίζονται στις θέσεις 5 έως 7 ενός IBAN στην Ελλάδα. 

ISO 20022 XML 

Το διεθνές πρότυπο ISO20022 XML είναι ο  μορφότυπος για τη σύνταξη και διαβίβαση των μηνυμάτων που περιέχουν τα πληροφοριακά στοιχεία των πληρωμών SEPA. Χρησιμοποιείται: 

• μεταξύ παρόχων υπηρεσιών πληρωμών ή μέσω συστήματος πληρωμών λιανικής και 
• από χρήστες υπηρεσιών πληρωμών που δεν είναι καταναλωτές ή πολύ μικρές επιχειρήσεις, όταν δρομολογούν ή δέχονται συγκεντρωτικά μεταφορές πίστωσης ή άμεσες χρεώσεις προς και από παρόχους υπηρεσιών πληρωμών.

Η ελληνική τραπεζική κοινότητα δημιούργησε την κατάλληλη οργανωτική δομή για την έγκαιρη και ομαλή μετάβαση στον SEPA. Στην Ελλάδα δεν συγκροτήθηκε, όπως σε άλλες χώρες, εθνικό συντονιστικό όργανο για τη μετάβαση στον SEPA. Ωστόσο, η επιλογή ενός αποκεντρωμένου μοντέλου οργανωτικής δομής με διαρκείς διμερείς επαφές μεταξύ των εμπλεκομένων μερών λειτούργησε αποτελεσματικά και έγκαιρα.

Με τον ν. 4141/2013, άρθρο 30: «Μέτρα για την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) 924/2009 και του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 260/2012», ορίστηκαν:

• Η Τράπεζα της Ελλάδος ως η αρμόδια αρχή για τη διασφάλιση της τήρησης των άρθρων 3, 4, 5 και 9 του Κανονισμού 260/2012.
• Η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης ως η αρμόδια αρχή για τη διαχείριση καταγγελιών που αφορούν τα άρθρα 7 και 8 του Κανονισμού 260/2012 και για την επιβολή σχετικών κυρώσεων.
• Για την εξωδικαστική επίλυση διαφορών οι οποίες ανακύπτουν μεταξύ των χρηστών και των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών όσον αφορά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διατάξεις του Κανονισμού 260/2012, αρμόδιοι είναι ο Συνήγορος του Καταναλωτή, ο Μεσολαβητής Τραπεζικών-Επενδυτικών Υπηρεσιών και οι Επιτροπές Φιλικού Διακανονισμού που προβλέπονται στο άρθρο 11 του ν. 2251/1994.