SEPA

Ο SEPA υποστηρίζεται πλήρως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωσύστημα και προωθείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Ο Κανονισμός (ΕΕ) 260/2012 προβλέπει ότι οι λογαριασμοί πληρωμών που τηρούνται από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών και είναι προσβάσιμοι για εγχώριες πράξεις μεταφοράς πίστωσης και άμεσης χρέωσης θα είναι εξίσου προσβάσιμοι για τις αντίστοιχες διασυνοριακές πράξεις. Η προσβασιμότητα των λογαριασμών και η διαλειτουργικότητα μεταξύ των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών και συστημάτων πληρωμών λιανικής αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση (sine qua non) για την επιτυχία του SEPA.

Πάροχοι Υπηρεσιών Πληρωμών θεωρούνται οι ακόλουθοι:

• πιστωτικά ιδρύματα,
• ιδρύματα πληρωμών,
• ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος,
• γραφεία ταχυδρομικών επιταγών,
• η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες όταν δεν ενεργούν υπό την ιδιότητά τους ως νομισματικών ή άλλων δημόσιων αρχών,
• το Ελληνικό Δημόσιο και τα άλλα κράτη-μέλη ή οι περιφερειακές ή τοπικές αρχές τους όταν δεν ενεργούν υπό την ιδιότητά τους ως δημόσιων αρχών.

Η ευρωπαϊκή τραπεζική κοινότητα δημιούργησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληρωμών (European Payments Council – EPC), το οποίο είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση και ανάπτυξη των σχημάτων πληρωμών. Τα σχήματα πληρωμών SEPA είναι τα ακόλουθα:

• η μεταφορά πίστωσης SEPA (SEPA SCT: SEPA Credit Transfer),
• η άμεση μεταφορά πίστωσης SEPA (SEPA SCT Inst: SEPA Instant Credit Transfer),
• η άμεση χρέωση SEPA (SEPA SDD: SEPA Direct Debit) και
• η διασυνοριακή άμεση μεταφορά πίστωσης SEPA (SEPA OCT Inst: One-Leg Out (OLO) Instant Credit Transfer).

Ως μεταφορά πίστωσης ορίζεται η εθνική ή διασυνοριακή υπηρεσία πληρωμών για την πίστωση λογαριασμού πληρωμών του δικαιούχου με πράξη πληρωμής ή μια σειρά πράξεων πληρωμής από λογαριασμό πληρωμών του πληρωτή μέσω του παρόχου υπηρεσιών πληρωμών που τηρεί το λογαριασμό αυτό, βάσει εντολής του πληρωτή.

Ως άμεση χρέωση ορίζεται η εθνική ή διασυνοριακή υπηρεσία πληρωμών για τη χρέωση λογαριασμού πληρωμών του πληρωτή όταν η πράξη πληρωμής πραγματοποιείται με πρωτοβουλία του δικαιούχου βάσει της συναίνεσης του πληρωτή.

Τέλος, ως άμεση μεταφορά πίστωσης ορίζεται η μεταφορά πίστωσης που εκτελείται άμεσα, σε 24ωρη βάση και οποιαδήποτε ημερολογιακή ημέρα.

Ο Κανονισμός (ΕΕ) 260/2012 θέσπισε τεχνικές απαιτήσεις και επιχειρηματικούς κανόνες για τις μεταφορές πίστωσης και τις άμεσες χρεώσεις σε ευρώ. Οι άμεσες μεταφορές πίστωσης σε ευρώ αποτελούν μια κατηγορία μεταφορών πίστωσης σε ευρώ που θεσμοθετήθηκε με την έκδοση του κανονισμού(ΕΕ) 886/2024. Ως εκ τούτου, οι ειδικές απαιτήσεις που ισχύουν για τις άμεσες μεταφορές πίστωσης σε ευρώ καθορίζονται από τον Κανονισμό (ΕΕ) 886/2024.

Οι ΠΥΠ θα πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρουν όλες τις μεταφορές πίστωσης σε ευρώ που δρομολογούν οι χρήστες υπηρεσιών πληρωμών εξ ορισμού ως άμεσες μεταφορές πίστωσης σε ευρώ.

Οι ΠΥΠ που έχουν προσχωρήσει στα σχήματα πληρωμών SEPA είναι σε θέση να προσφέρουν στους πελάτες τους τα μέσα πληρωμών που ακολουθούν τις προδιαγραφές και τους κανόνες των αντίστοιχων σχημάτων.

Τα σχήματα SEPA ορίζουν με σαφήνεια ότι ο πληρωτής και ο δικαιούχος επιβαρύνονται έκαστος με προμήθειες τις οποίες χρεώνουν οι ΠΥΠ που τηρούν τους λογαριασμούς πληρωμών τους.

Οι προμήθειες αυτές είναι δυνατόν να διαφέρουν μεταξύ των ΠΥΠ και καθορίζονται σύμφωνα με το επιχειρηματικό μοντέλο και την τιμολογιακή πολιτική που ακολουθεί κάθε πάροχος, λαμβάνοντας υπόψη μεταξύ άλλων την ιδιότητα του χρήστη (καταναλωτής ή επιχείρηση), τον αριθμό και το δίαυλο εκκίνησης των εντολών πληρωμής (π.χ. φυσικό κατάστημα, διαδίκτυο ή smartphone).

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το άρθρο 48 του ν. 5167/2024 έχει καθιερωθεί μέγιστο ύψος χρέωσης 0,50 ευρώ για την εξερχόμενη μεταφορά πίστωσης και 0,50 ευρώ για την εισερχόμενη μεταφορά πίστωσης, για ποσά έως 5.000 ευρώ ανά μεταφορά πίστωσης, για φυσικά πρόσωπα και ελεύθερους επαγγελματίες, μεταξύ παρόχων υπηρεσιών πληρωμών εντός Ελλάδος.

Σε κάθε περίπτωση, οι επιβαρύνσεις που χρεώνονται από έναν ΠΥΠ σε χρήστη υπηρεσιών πληρωμών για τις διασυνοριακές πληρωμές είναι οι ίδιες με τις επιβαρύνσεις που χρεώνονται από τον ίδιο ΠΥΠ στους χρήστες υπηρεσιών πληρωμών για τις αντίστοιχες εθνικές πληρωμές της ίδιας αξίας και με το ίδιο νόμισμα. Αυτό προβλέπεται στον Κανονισμό (ΕΕ) 1230/2021 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Ιουλίου 2021, για τις διασυνοριακές πληρωμές στην ΕΕ.

Τέλος, ο Κανονισμός (ΕΕ) 886/2024 απαιτεί οι χρεώσεις των άμεσων μεταφορών πίστωσης σε ευρώ να μην υπερβαίνουν τις χρεώσεις των άλλων μεταφορών πίστωσης σε ευρώ. Συνεπώς, οι ΠΥΠ είναι υποχρεωμένοι να διασφαλίσουν ότι οι χρεώσεις για τις άμεσες μεταφορές πίστωσης σε ευρώ δεν είναι υψηλότερες από τις χρεώσεις για τις αντίστοιχες απλές μεταφορές πίστωσης σε ευρώ.

Ο SEPA προϋποθέτει τη χρήση διεθνών προτύπων ώστε να επιτυγχάνεται πλήρως η αυτόματη, ηλεκτρονική επεξεργασία των πληρωμών (straight-through processing – STP).

Ο IBAN (International Bank Account Number – Διεθνής αριθμός τραπεζικού λογαριασμού) αποτελεί τον τρόπο αναγνώρισης των λογαριασμών πληρωμών στον SEPA και η σύνταξή του βασίζεται στο διεθνές πρότυπο ISO 13616. Για να πραγματοποιηθεί μια πληρωμή SEPA, o πληρωτής οφείλει να γνωστοποιήσει στον ΠΥΠ του τον ΙΒΑΝ του δικαιούχου. Ακόμη και για πληρωμές από και προς λογαριασμούς που τηρούνται στον ίδιο ΠΥΠ, χρησιμοποιείται αποκλειστικά o ΙΒΑΝ.

Στην Ελλάδα ο ΙΒΑΝ αποτελείται από 27 αλφαριθμητικούς χαρακτήρες και έχει την ακόλουθη δομή:

GR 11 ΠΥΠ 1234 0000001234567890, όπου:

• GR, ο κωδικός χώρας (δύο κεφαλαία γράμματα),
• 11, τα ψηφία ελέγχου (διψήφιος αριθμός),
• ΠΥΠ, ο κωδικός παρόχου υπηρεσιών πληρωμών (τριψήφιος αριθμός),
• 1234, ο κωδικός καταστήματος (τετραψήφιος αριθμός),
• 0000001234567890, ο αριθμός λογαριασμού πελάτη (δεκαεξαψήφιος αριθμός – όταν ο αριθμός λογαριασμού έχει λιγότερα από 16 ψηφία, συμπληρώνεται με μηδενικά στην αρχή του).

Ειδικές εφαρμογές για τον έλεγχο της εγκυρότητας ενός IBAN ή για τη μετατροπή ενός απλού αριθμού λογαριασμού πληρωμών σε ΙΒΑΝ μπορούν να αναζητηθούν στην Ελληνική Ένωση Τραπεζών.

Σε ορισμένες περιπτώσεις εταιρείες (π.χ. κοινής ωφέλειας) ή οργανισμοί (π.χ. δημόσιοι ή ιδιώτες εργοδότες) ενδέχεται να αρνηθούν να δεχθούν μη εγχώριο αριθμό IBAN (δηλ. χωρίς κωδικό χώρας “GR”) για πληρωμές σε ευρώ με μεταφορά πίστωσης ή άμεση χρέωση.

Αυτή η πρακτική συνιστά διάκριση IBAN σύμφωνα με το άρθρο 9 του Κανονισμού ΕΕ 260/2012.

Τι είναι παρεμπόδιση χρήσης IBAN (IBAN friction)

Αποτελεί ειδική κατηγορία διάκρισης IBAN που σχετίζεται με τεχνολογικές αδυναμίες οι οποίες εμποδίζουν την απρόσκοπτη χρήση ενός λογαριασμού ΙΒΑΝ οποιασδήποτε χώρας στη ζώνη SEPA (SEPA IBAN). Η δυσκολία αυτή μπορεί να οφείλεται σε:

• τεχνολογικά ζητήματα που οφείλονται σε απαρχαιωμένη τεχνολογία/μη ενημερωμένα λογισμικά πληρωμών στο πλαίσιο του συστήματος σχεδιασμού επιχειρηματικών (ERP) που απορρίπτουν ή αδυνατούν να επικυρώσουν μη εγχώρια IBAN
•  γραφειοκρατικές πρακτικές, όπου ένας φορέας, ενώ δεν αρνείται ρητά και ευθέως την πληρωμή, καθώς αυτό θα αποτελούσε διάκριση IBAN, θέτει εξαιρετικά δύσκολους και χρονοβόρους όρους, όπως  φυσική παρουσία σε συγκεκριμένο υποκατάστημα ή υποβολή πολύπλοκων εντύπων, με αποτέλεσμα η χρήση μη εγχώριων IBAN να γίνεται πρακτικά ανέφικτη για τους συναλλασσομένους.

Σε κάθε περίπτωση, με τον τρόπο αυτό αποτρέπεται η πραγματοποίηση διασυνοριακών πληρωμών στο χώρο SEPA.

Η διάκριση IBAN απαγορεύεται

Εντός της ζώνης SEPA δεν επιτρέπεται η διάκριση με βάση το κράτος-μέλος στο οποίο τηρείται ο λογαριασμός πληρωμών σε ευρώ. Ο κάθε συναλλασσόμενος υποχρεούται να αποδέχεται όχι μόνο τον εθνικό IBAN, αλλά και κάθε IBAN σε ευρώ από όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ και του ΕΟΧ, τόσο για μεταφορές πίστωσης όσο και για άμεσες χρεώσεις. Σε περίπτωση διάκρισης IBAN, επιβάλλονται κυρώσεις και πρόστιμα.

Παραδείγματα διάκρισης IBAN

1. Πληρωμή μισθού

Μετά την πρόσληψη σε μία επιχείρηση, δηλώνετε στο νέο σας εργοδότη το IBAN του λογαριασμού σας, τον οποίο τηρείτε σε τράπεζα άλλης χώρας της ΕΕ (π.χ. στη Γερμανία, με κωδικό χώρας “DE”). Ο εργοδότης αρνείται να το χρησιμοποιήσει, με την αιτιολογία ότι καταβάλλει μισθούς μόνο σε ελληνικά IBAN που ξεκινούν με κωδικό χώρας “GR”. Αυτό συνιστά διάκριση IBAN, καθώς ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να αποδέχεται κάθε IBAN από χώρα της ζώνης SEPA.

2. Άμεσες χρεώσεις

Μια εταιρεία εντός ζώνης SEPA, που προσφέρει τη δυνατότητα στους πελάτες της να πληρώνουν για προϊόντα ή υπηρεσίες της μέσω άμεσων χρεώσεων, έχει την υποχρέωση να αποδέχεται όλα τα IBAN που έχουν εκδοθεί στη ζώνη SEPA ως λογαριασμούς πληρωμών. Σε αντίθετη περίπτωση προβαίνει σε διάκριση IBAN.

Τι ΔΕΝ καλύπτεται από τη διάκριση IBAN

Η απαγόρευση της διάκρισης IBAN δεν ισχύει για:

• Λογαριασμούς ταμιευτηρίου ή επενδύσεων, καθώς αυτοί δεν θεωρούνται λογαριασμοί πληρωμών.
•  Πληρωμές με κάρτα και αναλήψεις μετρητών: Οι πληρωμές που πραγματοποιούνται με χρεωστική ή πιστωτική κάρτα, καθώς και οι αναλήψεις μετρητών από ΑΤΜ ή τραπεζικά καταστήματα, δεν καλύπτονται από τον Κανονισμό SEPA.

Αναφορά διάκρισης IBAN

Εάν μια επιχείρηση ή ένας οργανισμός με έδρα την Ελλάδα απορρίψει τον IBAN του λογαριασμού πληρωμών σας σε ευρώ τον οποίο τηρείτε σε άλλη χώρα εντός της ζώνης SEPA, μπορείτε να ακολουθήσετε τα παρακάτω βήματα:

1. Ενημερώστε τον φορέα που κρίνετε ότι εφαρμόζει την πρακτική αυτή ότι είναι υποχρεωμένος να δέχεται IBAN από άλλες χώρες SEPA (άρθρο 9 του Κανονισμού ΕΕ 260/2012).
2. Στείλτε επίσημη γραπτή καταγγελία στον φορέα αυτό.
3. Αν δεν λάβετε ικανοποιητική απάντηση στην καταγγελία σας, μπορείτε να αναφέρετε την προβαλλόμενη παράβαση στην Τράπεζα της Ελλάδος ως αρμόδια αρχή μέσω του Κέντρου Πληροφόρησης της ΤτΕ στην επίσημη ιστοσελίδα της.
4. Επιπλέον, μπορείτε να προχωρήσετε σε σχετική αναφορά στην ΕΕ μέσω της πλατφόρμας Accept My IBAN.

Οι ΠΥΠ στον SEPA ταυτοποιούνται με τον κωδικό BIC (Business Identifier Code), η σύνταξη του οποίου βασίζεται στο διεθνές πρότυπο ISO 9362. Ο κωδικός BIC της Τράπεζας της Ελλάδος είναι BNGRGRAA.

Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 260/2012, από την 1η Φεβρουαρίου 2016 έχει καταργηθεί η υποχρέωση των χρηστών υπηρεσιών πληρωμών να παρέχουν τον κωδικό BIC του παρόχου υπηρεσιών πληρωμών του δικαιούχου κατά την εκτέλεση πράξης πληρωμής μέσω μεταφοράς πίστωσης ή άμεσης χρέωσης. Οι χρήστες γνωστοποιούν στον πάροχό τους μόνο τον IBAN του δικαιούχου. Επισημαίνεται ότι σε διατραπεζικό επίπεδο η χρήση του BIC παραμένει υποχρεωτική για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών.

Για το σκοπό αυτό και προς ενημέρωση κάθε ενδιαφερομένου, στον ακόλουθο πίνακα αναγράφονται οι κωδικοί BIC των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών στην Ελλάδα, καθώς και οι αντίστοιχοι Κωδικοί Αναγνώρισης Πιστωτικού Ιδρύματος (ΚΑΠΙ) που εμφανίζονται στις θέσεις 5 έως 7 ενός IBAN στην Ελλάδα.

Το διεθνές πρότυπο ISO 20022 XML είναι ο μορφότυπος για τη σύνταξη και διαβίβαση των μηνυμάτων που περιέχουν τα πληροφοριακά στοιχεία των πληρωμών SEPA. Χρησιμοποιείται:

• μεταξύ ΠΥΠ ή μεταξύ ΠΥΠ και συστημάτων πληρωμών λιανικής και
• από χρήστες υπηρεσιών πληρωμών που δεν είναι καταναλωτές ή πολύ μικρές επιχειρήσεις, όταν δρομολογούν ή δέχονται συγκεντρωτικά μεταφορές πίστωσης ή άμεσες χρεώσεις προς και από ΠΥΠ.

Σύμφωνα με το ν. 4141/2013 (όπως αυτός τροποποιήθηκε με το ν. 5019/2023) ορίστηκαν:

• Η Τράπεζα της Ελλάδος ως η αρμόδια αρχή για τη διασφάλιση της τήρησης των άρθρων 3, 4, 5 και 9 του Κανονισμού (ΕΕ) 260/2012.
• Η Γενική Γραμματεία Εμπορίου του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων ως η αρμόδια αρχή για τη διαχείριση καταγγελιών που αφορούν τα άρθρα 7 και 8 του Κανονισμού (ΕΕ) 260/2012 και για την επιβολή σχετικών κυρώσεων.
• Ο Συνήγορος του Καταναλωτή και ο Ελληνικός Χρηματοοικονομικός Μεσολαβητής ως αρμόδιοι για την εξωδικαστική επίλυση διαφορών οι οποίες ανακύπτουν μεταξύ των χρηστών και των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών όσον αφορά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διατάξεις του Κανονισμού (ΕΕ) 260/2012.