Ένα τοπόσημο που εμπνέει αίσθημα σταθερότητας και εμπιστοσύνης.
Η Τράπεζα της Ελλάδος, στα πρώτα 10 χρόνια της λειτουργίας της (1928-1938), στηρίχθηκε στις υποδομές της Εθνικής Τράπεζας, τόσο ως προς την ουσιαστική λειτουργία όσο και ως προς την αρχική της στέγαση και στελέχωση. Μέχρι τη μεταφορά της σε ιδιόκτητο κτίριο το 1938, στεγαζόταν σε κτίριο της Κτηματικής Τράπεζας στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου (Πανεπιστημίου) 28.
Το κτίριο με κεντρική είσοδο επί της οδού Πανεπιστημίου, αρχικά ήταν τετραώροφο. Με διαδοχικές μεταγενέστερες προσθήκες, επεκτάθηκε σε ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο, ενώ το 1982 προστέθηκε και 5ος όροφος.
Το κτίριο αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα των δημόσιων κτιρίων στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, κλασικίζουσας και μάλλον αυστηρής αρχιτεκτονικής. Από το 1989 χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Βασικό μέλημα του σχεδιασμού του κτιρίου ήταν η απλότητα στην εμφάνιση, χωρίς επίδειξη πολυτέλειας και χωρίς αυτό να είναι εις βάρος της στατικότητας του οικοδομήματος ή της άνεσης των χρηστών. Στόχος ήταν η όλη κατασκευή να φανερώνει το χαρακτήρα του ιδρύματος, εμπνέοντας ένα αίσθημα σταθερότητας και εμπιστοσύνης.
Οι χώροι, σε όλα τα επίπεδα, προέκυψαν αρχοντικοί, επιμελημένοι και άνετοι. Ειδικά στο επίπεδο του ισογείου, η θαυμάσια σάλα (αίθουσα συναλλαγών τότε), εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με τις μαρμαροεπενδύσεις και τις boiserie, τα μωσαϊκά δάπεδα, τις επιμελημένες ξύλινες θύρες, το θαυμάσιο έργο βιτρώ της οροφής, αλλά και με τις αναλογίες και μόνο του χώρου. Όπως εύστοχα παρατήρησε ο τότε Διοικητής της Τράπεζας, Εμμανουήλ Τσουδερός: «Στο μέγαρο αυτό, η μέλλουσα γενεά δεν υπάρχει φόβος να στενοχωρηθή. Εις την αίθουσαν συναλλαγών ο πολίτης θα έχη πάντοτε το ευάρεστον συναίσθημα το οποίον χαρίζουν κτήρια ανταποκρινόμενα εις τον κοινωνικόν των προορισμόν με την άνετον και την καλαίσθητον εμφάνισιν».
Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός του 1929
Στην 3η συνεδρία του Γενικού Συμβουλίου (1929) της Τράπεζας αποφασίστηκε «όπως προκηρυχθή διαγωνισμός μεταξύ Ελλήνων Αρχιτεκτόνων και μηχανικών προς εκπόνησιν προσχεδίων (esquisses) διά την ανέγερσιν του μεγάρου της Τραπέζης εν Αθήναις» για ένα ιδιαίτερο Κεντρικό κτίριο, το οποίο όφειλε να εκπέμπει προς τα έξω αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης και να προσδίδει στο ίδρυμα κύρος και συμβολισμό. Οι προδιαγραφές του διαγωνισμού για τη μορφολόγηση των όψεων κάνουν λόγο για «ρυθμό ‘κλασσικό Ελληνικό’, που - δίχως να ταράζει - θα συνδιαλέγεται αρμονικά με το απέναντι ιδεολογικό σύμβολο της πρωτεύουσας, την 'Αθηναϊκή τριλογία' (Ακαδημία, Πανεπιστήμιο, Βιβλιοθήκη)». Το αρχικό οικόπεδο καταλάμβανε τμήμα του οικοδομικού τετραγώνου, μεταξύ των οδών Εδουάρδου Λω, Πανεπιστημίου (Ελευθερίου Βενιζέλου), Ομήρου και Σταδίου και με όψεις προς τις τρεις πρώτες.
Η επιτροπή αξιολόγησης, ενώ αναγνώρισε την αρχιτεκτονική αξία των συμμετοχών, εντούτοις λόγω «ελλείψεως αρτίων λύσεων» δεν απένειμε βραβεία, παρά μόνο επαίνους: Α' Έπαινος: 1) Κ. Λάσκαρης - Δ. Τριποδάκης, 2) Εμ. Λαζαρίδης, 3) Β. Κασσάνδρας - Λ. Μπόνης. Β' Έπαινος: 1) Α. Μαγιάσης, 2) Ι. Δεσποτόπουλος, 3) Εμ. Λαζαρίδης.
Στη συνέχεια η Τράπεζα ανέθεσε στους αρχιτέκτονες Κ. Παπαδάκη και Ν. Ζουμπουλίδη - προϊστάμενο και τεχνικό σύμβουλο, αντίστοιχα, της νεοσυσταθείσας Τεχνικής Υπηρεσίας της Τράπεζας - να επεξεργαστούν τα κατατεθειμένα προσχέδια και να προτείνουν νέα, βασισμένα στο πολύ πλούσιο πλέον αρχείο του διαγωνισμού, που είχε ουσιαστικά αποδειχτεί διαγωνισμός ιδεών. Στην ομάδα μελέτης συμπεριλήφθηκαν ο Δ. Τριποδάκης (Α’ έπαινος) και άλλοι μηχανικοί της Τεχνικής Υπηρεσίας. Το κτίριο θεμελιώθηκε το 1933 και εγκαινιάστηκε πέντε χρόνια αργότερα (4.4.1938).
ΠΗΓΕΣ:
- Βενέζης, Η. (1955), Χρονικόν της Τραπέζης της Ελλάδος, Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα.
-
Ζήβας, Δ.Α. (2012), Αρχιτεκτονικός οδηγός Αθηνών, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα.
- Καρδαμίτση-Αδάμη, Μ. (2011), Τράπεζα της Ελλάδος. Τα κτίρια, Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα.
- Μπίρης, Κ. Η. (1966, 1996), Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20όν αιώνα, Αθήνα.
-
Τράπεζα της Ελλάδος (1978), Τα Πρώτα Πενήντα Χρόνια της Τραπέζης της Ελλάδος 1928-1978, Αθήνα.
- Ψαλιδόπουλος, Μ. (2014), Ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδος 1928-2008, Τράπεζα της Ελλάδος - Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης, Αθήνα.