Η άσκηση της εποπτείας των πιστωτικών ιδρυμάτων πραγματοποιείται βάσει του ισχύοντος ευρωπαϊκού πλαισίου εποπτείας όπως αυτό συμπληρώνεται από το εθνικό θεσμικό πλαίσιο.
Ειδικότερα
Το ευρωπαϊκό πλαίσιο για την άσκηση της εποπτείας των πιστωτικών ιδρυμάτων αποτελείται από:
- την Οδηγία 2013/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (“CRD IV”) σχετικά με την πρόσβαση στη δραστηριότητα πιστωτικών ιδρυμάτων και την προληπτική εποπτεία πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων, για την τροποποίηση της οδηγίας 2002/87/ΕΚ και για την κατάργηση των οδηγιών 2006/48/ΕΚ και 2006/49/ΕΚ
- την Οδηγία (EE) 2019/878 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (“CRD V”), για την τροποποίηση της οδηγίας 2013/36/ΕΕ όσον αφορά τις εξαιρούμενες οντότητες, τις χρηματοδοτικές εταιρείες συμμετοχών, τις μεικτές χρηματοοικονομικές εταιρείες συμμετοχών, τις αποδοχές, τα μέτρα και τις εξουσίες εποπτείας και τα μέτρα διατήρησης κεφαλαίου
- τον Κανονισμό (ΕΕ) 575/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (“CRR”) σχετικά με τις απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας για πιστωτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις επενδύσεων και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012. O Κανονισμός (ΕΕ) 575/2013, τροποποιήθηκε, μεταξύ άλλων, με τον Κανονισμό (EE) 2019/876 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (“CRR 2”), για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013 όσον αφορά τον δείκτη μόχλευσης, τον δείκτη καθαρής σταθερής χρηματοδότησης, τις απαιτήσεις ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων, τον πιστωτικό κίνδυνο αντισυμβαλλομένου, τον κίνδυνο αγοράς, τα ανοίγματα έναντι κεντρικών αντισυμβαλλομένων, τα ανοίγματα έναντι οργανισμών συλλογικών επενδύσεων, τα μεγάλα χρηματοδοτικά ανοίγματα και τις υποχρεώσεις υποβολής αναφορών και δημοσιοποίησης, καθώς και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012.
Οι διατάξεις της Οδηγίας 2013/36/ΕΕ ενσωματώθηκαν στο εθνικό δίκαιο με τον νόμο 4261/2014 ο οποίος τροποποιήθηκε, μεταξύ άλλων, με τον ν. 4799/2021 που ενσωμάτωσε την Οδηγία 2019/878.
Ο νόμος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων διατάξεις σχετικά με:
- την ίδρυση και λειτουργία των πιστωτικών ιδρυμάτων
- την έγκριση ή την απαλλαγή από την υποχρέωση έγκρισης των μητρικών χρηματοδοτικών εταιρειών συμμετοχών και των μητρικών μικτών χρηματοοικονομικών εταιρειών συμμετοχών τραπεζικών ομίλων
- την ελεύθερη εγκατάσταση και την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών από τα πιστωτικά ιδρύματα
- τους κανόνες προληπτικής εποπτείας των πιστωτικών ιδρυμάτων
- τις εξουσίες των εποπτικών αρχών και τις διοικητικές κυρώσεις που δύνανται να επιβάλλουν στα πιστωτικά ιδρύματα
- την εταιρική διακυβέρνηση των πιστωτικών ιδρυμάτων
- την πολιτική αποδοχών που εφαρμόζουν τα πιστωτικά ιδρύματα
- την καθιέρωση κεφαλαιακών αποθεμάτων ασφαλείας που τηρούνται από τα πιστωτικά ιδρύματα.
Ο Κανονισμός (ΕΕ) 575/2013 έχει ευθεία εφαρμογή σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ χωρίς να απαιτείται ενσωμάτωση των διατάξεών του στο εθνικό δίκαιο κάθε κράτους-μέλους.
Σημαντική εξέλιξη στο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για τα πιστωτικά ιδρύματα αποτελεί η υιοθέτηση της Οδηγίας 2014/59/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου για την ανάκαμψη και την εξυγίανση πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων και για την τροποποίηση της οδηγίας 82/891/ΕΟΚ του Συμβουλίου, και των Οδηγιών 2001/24/ΕΚ, 2002/47/ΕΚ, 2004/25/ΕΚ, 2005/56/ΕΚ, 2007/36/ΕΚ, 2011/35/ΕΕ, 2012/30/ΕΕ και 2013/36/ΕΕ, καθώς και των Κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ) αριθ. 1093/2010 και (ΕΕ) αριθ. 648/2012. Η Οδηγία, όπως ενσωματώθηκε στον νόμο 4335/2015, στοχεύει στην εναρμόνιση, σε ενωσιακό επίπεδο, των διαδικασιών εξυγίανσης των πιστωτικών ιδρυμάτων και παρέχει στις εθνικές αρχές κοινές εξουσίες και μέσα ώστε να προλαμβάνουν τις καταστάσεις κρίσεων.
Στο πλαίσιο της πρόληψης των κρίσεων, θεσπίζονται μεταξύ άλλων:
- οι απαιτήσεις ανάπτυξης σχεδίων ανάκαμψης από τα πιστωτικά ιδρύματα
- τα μέτρα έγκαιρης παρέμβασης που δύνανται να λάβουν οι αρμόδιες αρχές προκειμένου να αποτραπεί η περιέλευση πιστωτικών ιδρυμάτων σε κατάσταση αφερεγγυότητας.
Επιπλέον των ανωτέρω, το θεσμικό πλαίσιο εποπτείας των πιστωτικών ιδρυμάτων περιλαμβάνει και:
- το σύνολο των σχετικών κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμών που αφορούν ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα, καθώς και των εκτελεστικών κανονισμών που αφορούν εκτελεστικά τεχνικά πρότυπα και έχουν εκδοθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
- το σύνολο των αποφάσεων/πράξεων που έχουν εκδοθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος βάσει των διατάξεων του Καταστατικού της και αφορούν την άσκηση των εποπτικών αρμοδιοτήτων της (Πράξεις Εκτελεστικής Επιτροπής, Πράξεις Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Αποφάσεις της Επιτροπής Πιστωτικών και Ασφαλιστικών Θεμάτων, καθώς και Αποφάσεις της προγενέστερης αυτής Επιτροπής Τραπεζικών και Πιστωτικών Θεμάτων).
Επιπρόσθετα των ανωτέρω και ειδικά για τα πιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν με τη μορφή πιστωτικού συνεταιρισμού, το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τους καθορίζεται από τον νόμο 1667/1986 περί αστικών συνεταιρισμών και τις Πράξεις Διοικητή 2258/2.11.1993 και 2471/10.4.2001, όπως ισχύουν.
Τέλος, για τα υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων που εδρεύουν σε χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το θεσμικό πλαίσιο εποπτείας τους καθορίζεται από την Πράξη Εκτελεστικής Επιτροπής 58/18.1.2016.